‘Câu trả lời của ORFG về yêu cầu thông tin cho Kế hoạch Truy cập Công khai của NASA’ - bản dịch sang tiếng Việt

Thứ ba - 08/08/2023 07:43

Là tài liệu của Nhóm các Nhà cấp vốn Nghiên cứu Mở - ORFG (Open Research Funder Group) ở nước Mỹ góp ý kiến cho Kế hoạch Truy cập Công khai của Cơ quan Hàng không Vũ trụ Mỹ - NASA (National Aeronautics and Space Administration), xuất bản ngày trên trang web của ORFG ngày 27/07/2023.

Một số trích đoạn đáng lưu ý:

“Việc thay thế các bức tường thanh toán bằng các khoản phí xử lý bài báo - APC (Article Processing Charges) truy cập mở quá cao sẽ tiềm tàng chuyển từ một tập hợp các bất bình đẳng này sang một tập hợp các bất bình đẳng khác, tạo ra một hệ thống 2 tầng lớp, nơi các tác giả ở bên ngoài các cơ sở R1 được cấp vốn tốt thiếu các phương tiện cần thiết để xuất bản trên một số các tạp chí uy tín, có thương hiệu.”

“Kế hoạch không bao gồm yêu cầu cấp phép mở để có thể luật hóa và tối đa hóa các quyền sử dụng lại. Việc thiếu đặc tính này có nghĩa là các nhà nghiên cứu tiềm tàng có thể ký gửi cả các bài báo (và dữ liệu) theo các giấy phép hoặc các điều kiện đa dạng khác nhau mà có thể hạn chế đáng kể cách để các tư liệu đó có thể được xây dựng dựa vào các nhà nghiên cứu và cộng đồng rộng lớn hơn. Một giấy phép CC BY hoặc có chức năng tương đương là cách tốt nhất để cho phép sử dụng tính toán khai thác văn bản và dữ liệu, và sử dụng lại trong giáo dục. Quan trọng, từ quan điểm của tính toàn diện, dạng cấp phép này là cách tốt nhất để đảm bảo khả năng tiếp cận nội dung thông qua các thiết bị hỗ trợ.”

“NASA nên có hướng dẫn cụ thể, hành động được về các mã nhận diện thường trực - PID (Persistent IDentifiers) và siêu dữ liệu đối với các nhà nghiên cứu được nó cấp vốn. ORFG khuyến khích NASA và các cơ quan liên bang khác chấp nhận các tiêu chuẩn cộng đồng mặc định ở những nơi chúng tồn tại. Chúng bao gồm các mã nhận diện đối tượng số - DOI (Digital Object Identifier) cho các bài báo, tập hợp dữ liệu và các kế hoạch quản lý dữ liệu, các ORCID cho các tác giả, và các ROR cho các cơ sở.”

“NASA cũng nên rõ ràng khuyến khích những người nhận trợ cấp áp dụng các giấy phép cho phần mềm nghiên cứu của họ tạo thuận lợi cho nhân bản, sử dụng lại, và khả năng mở rộng, trong khi cân bằng các cân nhắc về sở hữu trí tuệ của cá nhân và cơ sở. Các cơ quan có thể chỉ cho những người nhận trợ cấp tới hướng dẫn về các tiêu chí mong muốn cho các điều khoản phân phối và các giấy phép được phê chuẩn từ Sáng kiến Nguồn Mở - OSI (Open Source Initiative).”