Vì sao chúng ta cần cấp phép?

Để dữ liệu là mở, nó nên là truy cập được (điều này thường ngụ ý được xuất bản trên trực tuyến) và được cấp phép cho bất kỳ ai truy cập, sử dụng và chia sẻ.

Trong bài này chúng ta sẽ khai thác những điều sau:

Vì sao dữ liệu mở cần được cấp phép
Các giấy phép mở khóa giá trị của dữ liệu mở như thế nào
Dạng giấy phép nào phù hợp với dữ liệu mở
Đưa việc cấp phép của dữ liệu mở vào vụ thầu, mua sắm và vòng đời hợp đồng như thế nào

Thậm chí trong các trường hợp nơi dữ liệu đã được làm cho sẵn sàng như là hiến vào phạm vi công cộng không cần các điều kiện để sử dụng lại, một tuyên bố rõ ràng được yêu cầu đi cùng với dữ liệu đó để cung cấp cho những người sử dụng sự rõ ràng hợp pháp.

Đơn giản hóa các giấy phép dữ liệu mở - trong 2 phút

Lãnh đạo Chính sách của ODI Ellen Broad giải thích vì sao chúng ta cần các giấy phép cho dữ liệu mở, chúng giúp mở khóa giá trị của dữ liệu như thế nào và thực hành tốt nhất trong việc chọn đúng dạng giấy phép.

Vì sao cấp phép cho dữ liệu mở?

Không có giấy phép, dữ liệu là không thực sự mở.

Giấy phép nói cho bất kỳ ai rằng họ có thể truy cập, sử dụng và chia sẻ dữ liệu của bạn.

Trừ phi bạn có giấy phép, dữ liệu có thể ‘sẵn sàng công khai’, nhưng những người sử dụng sẽ không có sự cho phép để truy cập, sử dụng và chia sẻ nó theo các luật bản quyền hoặc cơ sở dữ liệu.

Những lợi ích của việc cấp phép mở

Việc cấp phép mở trao sự cho phép cho các doanh nghiệp, các công ty khởi nghiệp, các chính phủ và các cá nhân để đổi mới sáng tạo với dữ liệu mở.

Cung cấp sự chắc chắn

Các giấy phép dữ liệu mở cung cấp cho những người sử dụng sự chắc chắn rằng dữ liệu đó có thể được sử dụng và được chia sẻ vì dải rộng lớn các mục đích.

Giấy phép của dữ liệu mở là sự cho phép rõ ràng để sử dụng dữ liệu đó cho cả các mục đích thương mại và phi thương mại.

Không có giấy phép, những người sử dụng tự thấy mình nằm trong vùng xám pháp lý.

Cung cấp sự rõ ràng

Tới năm 2015, chỉ khoảng 46% các dữ liệu trong các catalog dữ liệu mở khắp Liên minh châu Âu (EU) thực sự được cấp phép mở.

Ở EU, các luật bản quyền và cơ sở dữ liệu là phức tạp. Trong khi dữ liệu có thể có ý định là mở, giấy phép cung cấp sự rõ ràng về pháp lý cho những người sử dụng.

Nền tảng OpenDataMonitor cung cấp thông tin và số liệu thống kê về các catalog dữ liệu mở của châu Âu. Xem nền tảng OpenDataMonitor

Xúc tác cho đổi mới sáng tạo

Các giấy phép của dữ liệu mở xúc tác cho thử nghiệm, khai thác và sử dụng đổi mới sáng tạo các dữ liệu mở trong các sản phẩm và dịch vụ mới.

Ví dụ, dữ liệu giao thông của Giao thông ở Luân Đôn là được cấp phép mở. Nó đã chống trụ cho một dải rộng lớn các nhà lập kế hoạch các tuyến giao thông công cộng, sẵn sàng như những ứng dụng trên các thiết bị điện thoại thông minh và di động.

Xem Giao thông Luân Đôn

Định vị giấy phép như thế nào

Các nhà xuất bản dữ liệu mở nên cung cấp sự truy cập dễ dàng tới giấy phép cho tất cả các tập hợp dữ liệu là sẵn sàng để truy cập, sử dụng và chia sẻ.

Vị trí và cách trình bày thông tin giấy phép có thể khác nhau tùy thuộc vào quyền tài phán, nền công nghiệp và phong cách cá nhân.

Thực hành tốt nhất gợi ý rằng các giấy phép nên là dễ dàng để tìm kiếm và đọc. Trong phần sau, chúng tôi chỉ cho bạn cách để tìm kiếm giấy phép.

Các giấy phép đơn giản, dễ tìm

Mỗi nhà xuất bản dữ liệu mở trình bày các giấy phép của họ khác nhau. Đây là vài ví dụ.

Chính phủ Vương quốc Anh

Chính phủ Vương quốc Anh sử dụng Giấy phép Chính phủ Mở (Open Government Licence)

Ví dụ này rõ ràng chỉ ra giấy phép đó ở đỉnh các trang web, nơi tập hợp dữ liệu truy cập được. Thông tin giấy phép đó là một đường siêu liên kết hiển thị đầy đủ giấy phép đó.

Hãy xem qua tập hợp dữ liệu của ví dụ này và giấy phép của nó. Khi bạn ở đó, bạn cũng có thể khai thác tất cả các tập hợp dữ liệu và các dịch vụ khác họ chào.

Xem Data.gov.uk

Chính phủ Singapore

Chính phủ Singapore cũng xuất bản dữ liệu mà chúng được cấp phép mở nhưng giấy phép đó có thể khó định vị.

Các điều khoản và điều kiện của ‘giấy phép’ đó truy cập được bằng việc nhấn vào biểu tượng hoặc URL tải về của dữ liệu đó, hoặc thông qua đường liên kết tới các điều khoản và điều kiện đó nằm ở tận đáy của trang web.

Hãy xem qua tập hợp dữ liệu ví dụ này và giấy phép của nó. Khi bạn ở đó rồi, bạn có thể khai thác tất cả các tập hợp dữ liệu và các dịch vụ khác mà nó chào.

Xem data.gov.sg

Chính phủ Tanzania

Giống như Chính phủ Singapore, giấy phép dữ liệu mở của Tanzania cũng có thể khó định vị.

Các điều khoản và điều kiện đó là truy cập được bằng việc nhấn vào đường liên kết tới các điều khoản và điều kiện đó nằm ở đáy của trang web. Từng tập hợp dữ liệu riêng rẽ gây nhầm lẫn khi nêu ‘giấy phép không được chỉ định’ (license not specified).

Hãy xem qua tập hợp dữ liệu này và giấy phép của nó. Khi bạn ở đó, bạn có thể khai thác tất cả các tập hợp dữ liệu và các dịch vụ khác nó chào.

Xem opendata.go.tz

Các dạng giấy phép

Giấy phép càng đơn giản, càng tốt.

Có nhiều giấy phép khác nhau. Để tối đa hóa sử dụng lại, cố gắng áp dụng tiêu chuẩn giấy phép được sử dụng rộng rãi rồi.

Xem hướng dẫn cấp phép

Cổng của châu Âu cũng cung cấp trợ giúp cấp phép để giúp bạn chọn giấy phép cho dữ liệu của bạn.

Các giấy phép Creative Commons

Các giấy phép Creative Commons được sử dụng rộng rãi cho nội dung mở. Phiên bản 4.0 xem xét rõ ràng việc cấp phép cho dữ liệu.

Có 3 phiên bản của giấy phép mở Creative Commons:

Public domain - Phạm vi công cộng: (CC0)
Attribution - Ghi công: (CC-BY v4.0)
Attribution & share-alike - Ghi công & Chia sẻ Tương tự: (CC-BY-SA v4.0)

Các giấy phép của phạm vi công cộng và ghi công trao tính mềm dẻo nhất trong sử dụng dữ liệu trong khi giấy phép Chia sẻ Tương tự có thể hạn chế sử dụng thương mại dữ liệu đó.

Xem giấy phép Phạm vi Công cộng (Public Domain)

Xem giấy phép Ghi công (Attribution)

Xem giấy phép Ghi công & Chia sẻ Tương tự (Attribution & share-alike licence).

Bạn có thể chọn giấy phép làm việc cho bạn trên website của Creative Commons:

Chỉ cho tôi cách để tạo giấy phép Creative Commons của riêng tôi.

Các giấy phép được đặt hàng/được làm tùy ý

Giấy phép được làm theo kiểu may đo (bespoke) hoặc được làm tùy ý được nhà xuất bản dữ liệu tự ý tạo ra và đưa ra các điều kiện đặc thù với nó người sử dụng phải tuân thủ. Các giấy phép may đo hoặc được làm tùy ý có thể được nhà xuất bản viết ra hoặc được tùy biến thích nghi từ một giấy phép tiêu chuẩn qua sự bổ sung thêm các điều kiện mới và/hoặc sửa đổi các điều kiện đang có.

Các giấy phép may đo và được làm tùy ý có thể làm gia tăng tính phức tạp cho những người sử dụng dữ liệu mở.

Họ có thể đưa ra các điều kiện đặc thù làm giới hạn sử dụng, hạn chế tích hợp dữ liệu và, trong một vài trường hợp, là khó cho những người sử dụng để tuân thủ.

Các giấy phép chính phủ mở

Vài nhà xuất bản đã chọn phát triển các giấy phép của riêng họ.

Các ví dụ tốt nhất gồm:

ngắn gọn
tương thích với các giấy phép được sử dụng rộng rãi
dễ tuân thủ

Ví dụ tốt về giấy phép mở rõ ràng đã được chính phủ Pháp tạo ra.

Xem Giấy phép mở của Chính phủ Pháp

Chính phủ Vương quốc Anh có ví dụ tốt về giấy phép mở được phát triển theo cách này và được các bộ của Vương quốc Anh sử dụng:

Xem giấy phép mở của Chính phủ Vương quốc Anh

Các giấy phép của các bên thứ ba

Xuất bản dữ liệu mở có thể được yêu cầu như một phần của đấu thầu, mua sắm và vòng đời hợp đồng.

Các bên thứ ba

Các chính phủ và các tổ chức thường sử dụng các nhà thầu để cung cấp các dịch vụ nhân danh họ.

Các chính phủ và các tổ chức đó có thể cam kết xuất bản dữ liệu mở về các dịch vụ, và mở rộng điều đó cho các bên thứ ba.

Sự xuất bản này là quan trọng vì ở đâu tiền nhà nước được chi tiêu, nó nên tạo ra lợi ích chung. Việc mở dữ liệu ra là cách thức hiệu quả để giúp phân phối điều này và làm cho nó minh bạch hơn.

Đưa dữ liệu mở vào các hợp đồng

Để đảm bảo dữ liệu được các nhà thầu thu thập và sử dụng cũng được xuất bản như là dữ liệu mở, tổ chức có thể:

đưa điều này như là điều kiện trong hợp đồng.
giữ lại quyền sở hữu dữ liệu đó để xuất bản nó như là dữ liệu mở cho bản thân họ.

Xem hướng dẫn nhúng dữ liệu mở vào các hợp đồng

Dữ liệu mở về hiệu suất

Dữ liệu về hiệu suất và dữ liệu liên quan tới cách các dịch vụ được cung cấp cũng có thể được yêu cầu đối với nhà thầu, để được xuất bản như là dữ liệu mở.

Dữ liệu về hiệu suất trong quá khứ giúp cho các nhà cung cấp tiềm năng hiểu được các phần nào của hợp đồng là dễ hay khó, và khuyến khích cạnh tranh trong đấu thầu.

Bạn sẵn sàng để cấp phép?

Có 4 điều đơn giản để nhớ khi nói về việc cấp phép. Bạn có thể nhớ chúng chứ?

Vì sao cấp phép cho dữ liệu mở?

Dữ liệu của bạn cần gì để cho phép những người sử dụng truy cập, sử dụng và chia sẻ?

Thông tin tiêu đề
Giấy phép
Thư điện tử từ người quản trị web

Đáp án đúng!

Không có giấy phép, dữ liệu sẽ ‘sẵn sàng công khai’, nhưng những người sử dụng có thể không có sự cho phép để truy cập, sử dụng và chia sẻ nó theo các luật bản quyền và/hoặc cơ sở dữ liệu.

Bạn chắc chắn chứ?

Mở khóa giá trị trong dữ liệu mở

Giấy phép mở cho phép những người sử dụng truy cập, sử dụng và chia sẻ dữ liệu mở. Sự cho phép nào khác giấy phép mở phải cung cấp cho những người sử dụng?

Khả năng giải quyết tội phạm
Khả năng mạo danh nhà xuất bản
Khả năng sử dụng dữ liệu mở một cách thương mại

Đáp án đúng!

Để dữ liệu thực sự là mở, người sử dụng phải được tự do không mất tiền để sử dụng dữ liệu đó thậm chí cho các mục đích thương mại. Điều này tối đa hóa đổi mới sáng tạo tiềm năng. Giấy phép đó không phải cung cấp đảm bảo hoặc không cho phép những người khác khiếu nại quyền sở hữu của dữ liệu nguồn.

Bạn chắc chắn chứ?

Các dạng giấy phép

Dạng giấy phép nào sau đây là phù hợp nhất cho nhà xuất bản dữ liệu mở?

Không có giấy phép
Giấy phép tiêu chuẩn của Creative Commons
Giấy phép may đo

Đáp án đúng!

Giấy phép tiêu chuẩn của Creative Commons là giấy phép phù hợp nhất cho bất kỳ nhà xuất bản nào không có bổn phận phải sử dụng họ các giấy phép đặc thù.

Bạn chắc chắn chứ?

Giấy phép tiêu chuẩn của Creative Commons là giấy phép phù hợp nhất cho bất kỳ nhà xuất bản nào không có bổn phận phải sử dụng họ các giấy phép đặc thù.

Các giấy phép của bên thứ ba

Các giấy phép mở có chỗ trong đấu thầu, mua sắm và vòng đời hợp đồng chứ?

Chỉ nếu các nhà thầu yêu cầu chúng
Không, giấy phép không nên là một phần của quy trình đó
Các giấy phép mở nên là phần không thể thiếu cho vòng đời hợp đồng

Đáp án đúng!

Dữ liệu mở là cốt lõi cho vòng đời mua sắm. Các tổ chức đấu thầu cho các dịch vụ có thể xuất bản dữ liệu về hiệu suất và các dữ liệu liên quan để giúp các doanh nghiệp đấu thầu cho các dịch vụ.

Bạn chắc chắn chứ?

Các giấy phép dữ liệu mở. Đơn giản.

Để dữ liệu của bạn là mở, nó nên được cấp phép cho bất kỳ ai để truy cập, sử dụng và chia sẻ.

Việc cấp phép trao sự cho phép cho các doanh nghiệp, công ty khởi nghiệp, chính phủ và cá nhân để đổi mới sáng tạo với dữ liệu mở của bạn.

Việc cấp phép cho dữ liệu mở nên được cung cấp trong đấu thầu, mua sắm và vòng đời hợp đồng.

Và hãy ghi nhớ, giấy phép càng đơn giản, càng tốt.

Trong bài tiếp sau, chúng ta đánh giá chất lượng dữ liệu mở và xem xét việc chuẩn bị dữ liệu cho những người sử dụng để sử dụng dễ dàng như thế nào.

Về bài trước ………. Tới bài sau

Về mục lục

Theo: https://www.europeandataportal.eu/ và https://theodi.org/

Dịch: Lê Trung Nghĩa

letrungnghia.foss@gmail.com