Khung tương hợp Quốc gia Tây Ban Nha, liệu chúng ta có thể học được gì từ đó?

“Khicác lựa chọn thay thế mở là sẵn sàng, thì không mộtcông dân hay một công ty nào bị ép hoặc khuyến khích sửdụng công nghệ của một công ty cụ thể nào đó đểtruy cập được tới các thông tin của chính phủ. Khôngmột công dân hay một công ty nào bị ép hoặc khuyếnkhích chọn một công nghệ nào hơn công nghệ nguồn mở[gồm chuẩn mở và phần mềm tự do nguồn mở], mà chínhphủ phải tiến hành lựachọn đó trước tiên”.

NeelieKroes, Ủy viên hội đồng về Cạnh tranh của Liên minhchâu Âu.

1. Tổng quan

Các quốc gia trên thếgiới, nhất là các nước đang phát triển, đều xây dựngcác ứng dụng, dịch vụ chính phủ điện tử (CPĐT) củaquốc gia mình, thậm chí liên minh mà trong đó có quốcgia mình, dựa trên một khung tương hợp CPĐT và/hoặckiến trúc tổng thể cho CPĐT mức quốc gia và/hoặc dựatrên cả 2.

Trong những tài liệunhư vậy, điều quan trọng bậc nhất được đề cậptới chính là tính tương hợp giữa các hệ thống thôngtin, làm sao cho thông tin giữa các hệ thống của các cơquan khác nhau của chính phủ, như các tỉnh - thành phố -bộ - ngành chẳng hạn, có thể trao đổi được vớinhau và sử dụng được những thông tin trao đổi đó mộtcách dễ dàng, trơn tru, an toàn và có hiệu quả. Tớilượt mình, tính tương hợp có thể đạt được nhờvào sự lựa chọn và tuân thủ các bộ tiêu chuẩn, đặcbiệt là các chuẩn mở, và tuân thủ kiến trúc của cáchệ thống thông tin được thiết kế ở mức quốc gia.

Trong CPĐT, người tathường ví bộ các tiêu chuẩn được lựa chọn như làbộ luật mà mọi người phải tuân thủ, còn kiến trúcnhư là quy hoạch của một đô thị vậy. Trong cái quyhoạch đó, mọi tài nguyên của hệ thống đều đượcđưa ra và được sắp xếp sao cho những tài nguyên đócó thể sử dụng và sử dụng lại một cách có hiệuquả nhất trên cơ sở của bộ luật được chọn nêu ởtrên, để phục vụ cho mục tiêu cuối cùng của CPĐT làcung cấp được các dịch vụ công của chính phủ tớiđược những người dân, doanh nghiệp và các cơ quanchính phủ khác một cách nhanh chóng và có hiệu quả vềchi phí, qua đó, làm tăng hiệu quả và năng suất quảnlý và điều hành của chính phủ đối với các công việccủa mình.

Các tiêu chuẩn cũngnhư kiến trúc hệ thống thông tin được đề cập tớitrong CPĐT đều là những yếu tố biến đổi theo thờigian, theo sự tiến hóa của công nghệ và nhu cầu đápứng các nghiệp vụ của các cơ quan chính phủ.

Cho tới nay, trên thếgiới có nhiều quốc gia có những tài liệu như vậy, vídụ như:

• Khung kiến trúc tổng thể của liên bang Mỹ năm 1999.

• Khung tương hợp Kỹ thuật của chính phủ Úc (AGTIF v2.0) năm 2005.

• Tiêu chuẩn về tính tương hợp CPĐT (e-PING v2.0) của Brazil năm 2006.

• Khung tương hợp CPĐT Đan Mạch (DIF v1.2.14) năm 2005.

• Khung tương hợp cho các dịch vụ liên châu Âu (EIF) phiên bản 1.0 năm 2004 (Hiện đang có bản phác thảo cho phiên bản 2.0).

• Chuẩn và kiến trúc cho các ứng dụng CPĐT (SAGA) phiên bản 4.0 của Đức năm 2008.

• Khung tương hợp của chính phủ Malaysia cho các phần mềm nguồn mở (MyGIFOSS) năm 2006, được cập nhật vào năm 2008.

• Khung tương hợp CPĐT New Zealand (NZ e-GIF v3.0) năm 2006.

• Khung tương hợp CPĐT của Vương quốc Anh phiên bản 6.1 năm 2005.

• Và nhiều tài liệu tương tự của các quốc gia khác.

2. Khung Tương hợpQuốc gia Tây Ban Nha

Tháng 01/2010, khungtương hợp CPĐT của Tây Ban Nha ra đời, có lẽ đâylà một trong những khung mới nhất hiện nay. Nó đề cậptới những nội dung cơ bản nhất để có thể xây dựngthành công các ứng dụng và dịch vụ CPĐT không chỉ tạiTây Ban Nha, mà còn trong ngữ cảnh chung của các quốc giathànhviên của Liên minh châu Âu (EU).

Mụctiêu của khung là đưa ra các tiêu chí và khuyến cáo vềan ninh, tiêu chuẩn hóa và sự duy trì của thông tin, cácđịnh dạng và các ứng dụng, mà các cơ quan hành chínhnhà nước sẽ phải tính tới, để đảm bảo một mứcđộ phù hợp đối với tính tương hợp về tổ chức,ngữ nghĩa và kỹ thuật của dữ liệu, thông tin và cácdịch vụ mà các cơ quan này quản lý để thực thi cácnhiệm vụ của mình và để tránh sự phân biệt đối xửđối với các công dân vì sự lựa chọn các công nghệcủa họ.

Khungcũng tính tới các khuyến cáo của EU trong Khung tương hợpchâu Âu về CPĐT của Chương trình CPĐT của EU IDABC, tínhtới các công cụ quản lý khác của chính phủ Tây BanNha như Khung An ninh Quốc gia, các sắc lệnh và chỉ thịcủa nhà Vua Tây Ban Nha, cũng như các kế hoạch hành độngvề CPĐT để đảm bảo tính tương hợp và các khía cạnhcó liên quan khác.

Toànbộ nội dung của khung gồm 12 chương, 29 điều, không kểmột số điều bổ sung khác, đều toát lên được nhữngvấn đề được đề cập tới trong phần mục tiêu ởtrên, cụ thể thông qua các điểm như:

• Tính tương hợp về tổ chức, ngữ nghĩa và kỹ thuật của dữ liệu, thông tin của các cơ quan hành chính nhà nước, trong đó nhấn mạnh đặc biệt tới việc sử dụng các tiêu chuẩn mở, không phụ thuộc vào các nhà cung cấp, sao cho các dịch vụ và ứng dụng CPĐT cung cấp cho người dân và doanh nghiệp phải là phù hợp, có thể trực quan được, có thể truy cập được và tránh sự phân biệt đối xử đối với các công dân về sự lựa chọn công nghệ của họ.

• Tính có thể sử dụng lại được và mối quan tâm đặc biệt về chuyển giao công nghệ thông qua việc tránh tối đa việc chiếm hữu độc quyền của bên thứ 3 đối với không chỉ các ứng dụng phần mềm, mà còn cả các tài liệu đi kèm theo nó và khuyến khích việc chuyển giao phần mềm, tài liệu, công nghệ tuân thủ theo các nguyên tắc của phần mềm tự do như: (1) sử dụng theo bất kỳ mục đích gì; (2) có mã nguồn; (3) sửa đổi và cải tiến được; (4) Có thể phân phối lại được cho những người khác có hoặc không có phí đối với các công việc dẫn xuất có được 4 sự đảm bảo vừa nêu.

Haiđiểm nêu trên là không khác gì so với những nguyên tắcmà Ủy viên hội đồng về Cạnh tranh của Liên minh châuÂu đã nêu: “Khi các lựa chọn thay thế mở là sẵnsàng, thì không một công dân hay một công ty nào bị éphoặc khuyến khích sử dụng công nghệ của một công tycụ thể nào đó để truy cập được tới các thông tincủa chính phủ. Không một công dân hay một công ty nàobị ép hoặc khuyến khích chọn một công nghệ nào hơncông nghệ nguồn mở [gồm chuẩn mở và phần mềm tựdo nguồn mở], mà chính phủ phải tiến hành lựa chọnđó trước tiên”.

• Tính tương hợp trong các chữ ký điện tử mà các nhà cung cấp các dịch vụ chứng thực phải đảm bảo cả về tính tương hợp về tổ chức, ngữ nghĩa và kỹ thuật, tuân thủ các tiêu chuẩn quốc gia và châu Âu, sao cho các cơ quan và cá nhân sử dụng các chứng chỉ và chữ ký điện tử được thuận tiện, an ninh, an toàn và không bị khóa trói vào bất kỳ nhà cung cấp nào.

• Việc lưu trữ các hồ sơ điện tử, đối với các cơ quan nhà nước có trách nhiệm và liên quan, phải đảm bảo tính tương hợp trong việc tìm mang, cũng như đảm bảo an ninh, an toàn, tính toàn vẹn của dữ liệu, thông tin trong suốt vòng đời của chúng.

• Các qui định về sự tuân thủ, những điều mà các đối tượng tham gia trong các dịch vụ CPĐT phải tuân thủ khung tương hợp quốc gia này.

• Các vấn đề cập nhật đưa ra những chỉ dẫn nhằm duy trì và cập nhật liên tục cho khung, lưu ý rằng khung sẽ được phát triển và cải tiến, qua thời gian, cùng một lúc đối với sự tiến bộ của các dịch vụ CPĐT, sự tiến bộ của công nghệ và với sự tăng cường của các hạ tầng hỗ trợ.

3.Thay cho lời kết

Khungtương hợp quốc gia Tây Ban Nha không chỉ đưa ra các tiêuchí và khuyến cáo về an ninh, tiêu chuẩn hóa và sự duytrì của thông tin, các định dạng và các ứng dụng chocác cơ quan hành chính nhà nước khi cung cấp các dịch vụCPĐT cho người dân, doanh nghiệp và các cơ quan hành chínhnhà nước khác phù hợp với sự lựa chọn công nghệcủa người dân Tây Ban Nha, mà còn tính tới khả năng mởrộng ra được đối với các ứng dụng và dịch vụCPĐT ở mức độ của tất cả các nước thành viên củaEU, hiểu theo nghĩa là bất kỳ người dân nào trong cácquốc gia thành viên EU cũng có thể sử dụng được cácdịch vụ CPĐT của Tây Ban Nha, và ngược lại, ngườidân Tây Ban Nha cũng có thể hưởng lợi được từ việcsử dụng các dịch vụ CPĐT của các quốc gia thành viênkhác của EU, trên cơ sở của Khung tương hợp cho cácdịch vụ CPĐT liên châu Âu.

Đâychính là khía cạnh mà các cơ quan và cá nhân có tráchnhiệm xây dựng các ứng dụng, dịch vụ CPĐT tại ViệtNam có thể học hỏi được nhiều nhất trong giai đoạnhiện nay từ khung tương hợp quốc gia như của Tây BanNha, khi mà tại Việt Nam còn chưa tồn tại một khungtương hợp quốc gia một cách chính thức để có thểđưa ra những chỉ dẫn và khuyến cáo từ mức chính phủtrung ương xuống cho hơn 100 đơn vị trực thuộc chínhphủ một cách thống nhất, thì rất có thể chúng ta đangxây dựng không phải CPĐT, mà chúng ta đang xây dựng tỉnh- thành phố hoặc bộ - ngành điện tử, nơi mà tínhtương hợp CPĐT cả về tổ chức, ngữ nghĩa và kỹthuật giữa hơn 100 đơn vị này sẽ hầu như không cóbất kỳ cách gì, bất kỳ cơ hội nào để có thể thựchiện được.

Cóthể, chúng ta sẽ phải thay đổi lại chiến lược ngaytừ bây giờ, khi mọi thứ còn chưa quá muộn?

Khungtương hợp quốc gia Tây Ban Nha, bản gốc tiếngTây Ban Nha, bản tiếngAnh và tiếngViệt.

TrầnLê

Bàiđược đăng trên tạp chí Tin học và Đời sống, sốtháng 9/2010, trang 72-73.