Cửa cuối cho FOSS vào cơ quan nhà nước đã mở

Ngày 24/12/2007, BộThông tin Truyền thông đã ban hành Quyếtđịnh số 08/2007/QĐ-BTTTT, Ban hành danh mục các sảnphẩm phần mềm mã nguồn mở đáp ứng được yêu cầusử dụng trong các cơ quan, tổ chức nhà nước. Theo quyếtđịnh này, các sản phẩm là phần mềm nguồn mở đượckhuyến cáo sử dụng bao gồm: bộ phần mềm văn phòngOpenOffice, phần mềm thư điện tử máy trạm MozillaThunderbird, phần mềm trình duyệt web Mozilla Firefox và bộgõ tiếng Việt Unikey. Tất cả những phần mềm tự donguồn mở này đều chạy được trong môi trường hệđiều hành Microsoft Windows trên các máy tính trạm, như làbước đầu tiên trong tiến trình 2 bước thường thấydành cho sự chuyển đổi hoàn toàn sang các PMTDNM ở phíacác máy trạm.

Khi đó, trên diễnđàn của nhóm người sử dụng Linux tại Hà Nội,HanoiLUG, đã có một thành viên cũng là một giám đốccủa một công ty chuyên cung cấp các dịch vụ có liênquan tới phần mềm tự do nguồn mở (PMTDNM), đã vui mừngkhôn tả mà viết rằng sự kiện này sẽ tạo ra một sựchuyển đổi sang PMTDNM như vũ bão, một trạng thái lạcquan chắc không chỉ của riêng thành viên đó, mà còn làcủa nhiều thành viên khác không chỉ của HanoiLUG,SaigonLUG, mà có lẽ còn là của nhiều anh em trong các côngty có liên quan tới PMTDNM.

Tuy nhiên, mộtthành viên khác của HanoiLUG, người có kinh nghiệm nhiềunăm làm việc trong các dự án khu vực nhà nước, đã trảlời cho bài viết đó, khẳng định rằng điều đó sẽkhông xảy ra, cho dù có giả thiết là mọi cơ quan, đơnvị trong khu vực nhà nước có sẵn sàng để chuyển đổiđi chăng nữa, vì còn thiếu một miếng ghép nhỏ nhưnglại là siêu quan trọng trong những việc như thế này, đólà một văn bản qui định các định mức cụ thể chotừng công việc chuyển đổi có liên quan tới PMTDNM đượcnêu trong quyết định ở trên.

Và điều đó đãtrở thành sự thực được chứng minh bằng thực tế. Sựchuyển đổi “như vũ bão”, thậm chí có là “như rùabò” sang các PMTDNM theo quyết định 08/2007/QĐ-BTTTT cũngđã không xảy ra trong suốt những năm 2008, 2009 và có lẽlà cho tới tận bây giờ, tháng 10/2010, cho dù trong thờigian đó, cũng đã có những chỉ thị, thông tư, quyếtđịnh có liên quan tới PMTDNM cả ở cấp bộ lẫn cấpchính phủ đã được ban hành, như:

1. Chỉ thị số 07/2008/CT-BTTTT ngày 30/12/2008 của Bộ Thông tin Truyền thông về Đẩy mạnh sử dụng phần mềm mã nguồn mở trong hoạt động của cơ quan, tổ chức nhà nước, mà nội dung của chỉ thị đã nêu: Triển khai cài đặt và tổ chức tập huấn, hướng dẫn sử dụng các phần mềm (như phần mềm văn phòng OpenOffice, phần mềm thư điện tử trên máy trạm Mozilla ThunderBird, trình duyệt web Mozilla FireFox và phần mềm bộ gõ tiếng Việt Unikey) cho cán bộ, nhân viên trong cơ quan, đơn vị:

   1. Chậm nhất đến ngày 30/6/2009, đảm bảo 100% máy trạm của đơn vị chuyên trách về CNTT và Sở TT&TT được cài đặt, 100% cán bộ, nhân viên được tập huấn, hướng dẫn sử dụng, trong đó tối thiểu 50% cán bộ, nhân viên có thể sử dụng thành thạo trong công việc và có khả năng hướng dẫn trợ giúp các cơ quan, đơn vị khác thuộc Bộ, ngành, tỉnh, thành phố.

   2. Chậm nhất đến ngày 31/12/2009, đảm bảo 70% máy trạm trong các cơ quan, đơn vị thuộc Bộ, ngành, tỉnh, thành phố được cài đặt, 70% cán bộ, nhân viên được tập huân, hướng dẫn sử dụng, trong đó tối thiểu 40% cán bộ, nhân viên sử dụng các phần mềm nêu trên trong công việc.

   3. Có kế hoạch để từng bước nâng dần số văn bản, tài liệu, thông tin trao đổi trong các cơ quan, đơn vị thuộc Bộ, ngành, tỉnh, thành phố được soạn thảo, xử lý bằng các phần mềm nêu trên; đảm bảo đến ngày 31/12/2010 hầu hết cán bộ, nhân viên trong các cơ quan, đơn vị thuộc Bộ, ngành, tỉnh, thành phố sử dụng các phần mềm nêu trên trong công việc.

2. Quyết định của Thủ tướng chính phủ số 50/2009/QĐ-TTg ngày 03/04/2009 Ban hành “Quy chế quản lý Chương trình phát triển công nghiệp phần mềm và Chương trình phát triển công nghiệp nội dung số Việt Nam” với một số nội dung về Thúc đẩy phát triển phần mềm mã nguồn mở.

3. Thông tư số 41/2009/TT-BTTTT ngày 30/12/2009 của Bộ Thông tin Truyền Thông ban hành danh mục các sản phẩm phần mềm mã nguồn mở đáp ứng được yêu cầu sử dụng trong các cơ quan, tổ chức nhà nước. Theo đó, ngoài các sản phẩm PMTDNM như trong Quyết định số 08/2007/QĐ-BTTTT được nêu ở trên, có sự bổ sung thêm một số PMTDNM ở phía máy chủ và hệ điều hành tự do nguồn mở GNU/Linux Ubuntu cho các máy tính trạm.

Được biết, cũngtrong quãng thời gian đó, một số cơ quan nhà nước tạimột số các tỉnh, thành phố có mong muốn chuyển đổisang sử dụng các PMTDNM theo tinh thần của những văn bảnchỉ đạo nêu ở trên nhưng cũng đã không thể thựchiện được, cũng vì lý do thiếu văn bản hướng dẫnchi tiết định mức cụ thể cho các công việc trong việcchuyển đổi, cho dù đã có một số đơn vị mạnh dạntiến hành một số phần công việc bằng tiền ứng trướccủa mình với mong đợi khi thông tư hướng dẫn ra đờithì sẽ có nguồn kinh phí bù vào phần chi trước đó,cuối cùng cũng đành phải bỏ dở.

Kinh nghiệm chuyểnđổi sang các PMTDNM của nhiều nước trên thế giới cũngđã chỉ ra rằng, việc chuyển đổi khó có thể thànhcông nếu không có đủ quyết tâm chính trị và sự thamgia trực tiếp từ những lãnh đạo cao nhất của đơn vịtrong quá trình chuyển đổi cũng như sự đầu tư về mọimặt, trong đó có vấn đề kinh phí, thậm chí vào giaiđoạn ban đầu của quá trình chuyển đổi có thể sốkinh phí bỏ ra còn lớn hơn cả kinh phí để nâng cấplên các phiên bản tiếp theo của các phần mềm sở hữuđộc quyền. Nhưng sự khác biệt ở đây là nếu sựchuyển đổi thành công, thì nó thường chỉ xảy ra mộtlần duy nhất và sẽ có chi phí tổng sở hữu (tính tớicả kinh phí để thoát ra khỏi hệ thống sở hữu độcquyền hiện hành) luôn nhỏ hơn so với việc nâng cấplên các phiên bản tiếp sau đối với các phần mềm sởhữu độc quyền nếu tính trong một giai đoạn thờigian đủ dài, ví dụ như từ 5-10 năm, mà đổi lại thìnhững cái được sau khi chuyển đổi sang các hệ thốngPMTDNM sẽ là nhiều hơn nhiều về các khía cạnh khác.

Cócâu thành ngữ: “Chậm còn hơn là không bao giờ”. Sựra đời của Thôngtư liên tịch số 142/2010/TTLT-BTC-BTTTT ngày 22/09/2010Hướng dẫn việc quản lý và sử dụng kinh phí chi pháttriển công nghiệp công nghệ thông tin, trong đó có nhữnghướng dẫn chi tiết bằng những định mức cụ thể chocác hoạt động có liên quan tới PMTDNM thực sự là ứngvới câu thành ngữ đó. Chắc chắn, nó sẽ giúp đắclực cho việc chuyển đổi, đặc biệt là ở phía cácmáy trạm sang các PMTDNM của các cơ quan trong khu vực nhànước trong thời gian tới. Hy vọng là trong thời gian cònlại của năm 2010 nó sẽ giúp thực hiện được mộtphần nào đó trong những mục tiêu được đề ra theotinh thần của Chỉ thị 07/2008/CT-BTTTT mà thời hạn chótđể chuyển đổi theo nội dung chỉ thị, là vào ngày31/12/2010.

Miếngghép cuối cùng của trò chơi đố chữ đã có sau gần 3năm ròng chờ đợi!

Trần Lê

Bài được đăngtrên tạp chí Tin học và Đời sống số tháng 10/2010,trang 12-13