Bài 16 - Đạt được tác động với dữ liệu mở

Đạt được tác động với dữ liệu mở

Mục tiêu của bất kỳ dự án hay sáng kiến dữ liệu mở nào cũng là để có vài dạng tác động, dù nó là minh bạch về chính trị và trách nhiệm giải trình, lợi ích xã hội hay tăng trưởng kinh tế. Việc tạo lập, tìm kiếm và quảng bá các ví dụ của dữ liệu mở đang được sử dụng để cải thiện cuộc sống hàng ngày của chúng ta là một trong những khía cạnh thách thức nhất của việc dẫn dắt một dự án, chương trình hay sáng kiến dữ liệu mở.

Trong bài này chúng ta sẽ khai phá:

Vì sao việc đạt được tác động là quan trọng?
Chúng ta có thể đạt được tác động như thế nào?
Chúng ta đo đếm tác động chúng ta đạt được như thế nào?
Việc vượt qua các rào cản để đạt được tác động

Vì sao việc đạt được tác động là quan trọng?

Tác động là phần chính của việc đo đếm tính hiệu quả của chính sách, chương trình hay sáng kiến dữ liệu mở. Là khó để viện lý cho một chương trình công việc để tiếp tục nếu nó không thể trình bày sự hoàn vốn đầu tư - ROI (Return on Investment) bằng cách tác động.

ROI này có thể không là về tài chính một cách tự nhiên, vì có các tác động rộng lớn hơn về chính trị và xã hội sẽ giành được từ dữ liệu mở:

Bạn có thể tìm ra nhiều hơn trong bài: 'Mở khóa giá trị từ dữ liệu mở' (Bản dịch tiếng Việt).

Chúng ta đạt được tác động như thế nào?

Việc đạt được tác động, và đo đếm tác động đó, là một trong những khía cạnh thách thức nhất của một dự án, chương trình hay sáng kiến dữ liệu mở. Có một số kỹ thuật bạn có thể sử dụng để giúp bạn đạt được tác động.

Xác định các mục tiêu được chia sẻ

Điều đầu tiên để nghĩ về là bạn đang cố đạt được cái gì. Mục tiêu cuối cùng của bạn cho việc xuất bản mở dữ liệu của bạn là gì? Việc có được tầm nhìn được xác định rõ ràng là quan trọng cho thành công của sáng kiến, chương trình hoặc dự án dữ liệu mở.

Tiếp theo, hãy nghĩ về những người sử dụng dữ liệu tiềm năng của bạn. Các mục tiêu của họ là gì? Làm thế nào dữ liệu của bạn có thể giúp họ đạt được các mục tiêu đó?

Các sáng kiến dữ liệu mở thành công nhất điều chỉnh các mục tiêu của các nhà cung cấp với những người sử dụng. Là hiếm thấy mọi người bắt đầu với các mục tiêu y hệt như nhau, vì thế hãy tìm kiếm các lĩnh vực nơi các mục tiêu có thể chồng lấn nhau. Các mục tiêu càng được điều chỉnh sát bao nhiêu, sự xuất bản có xu hướng càng thành công hơn bấy nhiêu.

Tìm ra và nuôi dưỡng các câu chuyện

Phương pháp tốt để giúp thể hiện tác động là tìm ra và nuôi dưỡng các câu chuyện. Đôi khi các câu chuyện thể hiện bản thân một cách dễ dàng nhưng thường thì chúng cần được nuôi dưỡng

Tiến hành, ủy quyền hay xác định nghiên cứu về tác động trong các hoạt động hiện hành và tiềm năng của tổ chức của bạn sao cho bạn có thể truyền đạt rất rõ ràng tác động chương trình, dự án hoặc sáng kiến của bạn đã đạt được.

Phản ánh, lặp đi lặp lại, nhắc lại

Có thể là khó để nhìn lại vào những gì đã xảy ra rồi như là kết quả của dự án, và các lý do vì sao nó đã hoặc đã không thành công.

Trao cho bản thân bạn thời gian để phản án, sao cho bạn có thể là mềm dẻo và lặp đi lặp lại tiếp cận của bạn. Nếu điều gì đó không làm việc, đừng sợ loại bỏ nó khỏi phạm vi công việc.

Việc lặp đi lặp lại và tinh chỉnh tiếp cận của bạn ngụ ý là dự án, chương trình hay sáng kiến dữ liệu mở của bạn có nhiều khả năng hơn để đạt được tác động.

Chúng ta đo đếm tác động như thế nào?

Có một số công cụ đánh giá có thể giúp đánh giá tác động của chính sách, chương trình hay sáng kiến dữ liệu mở của tổ chức hoặc quốc gia. Từng công cụ đánh giá sử dụng các phương pháp luận và các đo đếm hơi khác nhau, vì thế hãy tìm ra một thứ làm việc được tốt nhất cho ngữ cảnh của bạn. Hãy nghĩ về các tiêu chí nào là quan trọng cho tổ chức của bạn.

Bài này xem xét chi tiết công cụ Dữ liệu Mở ở châu Âu của Cổng Dữ liệu châu Âu, nó so sánh các sáng kiến dữ liệu mở của các quốc gia của Liên minh châu Âu.

Bạn cũng có thể xem Chỉ số Dữ liệu Mở Toàn cầu (Global Open Data Index) và Hàn thử biểu Dữ liệu Mở (Open Data Barometer), nó so sánh các quốc gia ở mức quốc tế.

Dữ liệu mở ở châu Âu xem xét 3 lĩnh vực tác động: chính trị, kinh tế và xã hội.

Chính trị

Các yếu tố tạo nên chỉ số tác động chính trị gồm: tác động lên tính hiệu quả và hiệu lực của chính phủ, và tác động lên sự minh bạch và trách nhiệm giải trình.

Vào năm 2016, các quốc gia có điểm số cao nhất về tác động chính trị từng là Slovakia, Ireland, Bulgaria, Pháp và Hy Lạp.

Xem số liệu

Ở Bulgaria, các bộ của chính phủ không còn cần phải yêu cầu dữ liệu từ các bộ khác vì bây giờ các dữ liệu đó được xuất bản mở, vì thế tiết kiệm thời gian và chi phí có liên quan trong việc yêu cầu dữ liệu.

Ở Ireland, myplan.ie giúp các nhà chức trách địa phương tiêu chuẩn hóa xuất bản dữ liệu lập kế hoạch. Điều này giúp cho các nhà xuất bản điều phối các nỗ lực của họ, nhưng cũng dẫn tới các dữ liệu sử dụng được và so sánh được nhiều hơn.

Kinh tế

Chỉ số tác động kinh tế dựa vào triển khai nhiều nghiên cứu kinh tế vi mô đánh giá giá trị thị trường của dữ liệu mở và các nghiên cứu liên quan tới phân phối dịch vụ tốt hơn hoặc xem xét các chủ đề có liên quan.

Vào năm 2016, các quốc gia có điểm số cao nhất về tác động kinh tế từng là Slovakia và Tây Ban Nha.

Xem số liệu

Nghiên cứu của Tây Ban Nha đã phát hiện rằng sử dụng lại dữ liệu khí tượng trong lĩnh vực điện có thể làm giảm các chi phí tới 1000 triệu €.

Nghiên cứu năm 2015 đã cho thấy các công ty của Vương quốc Anh sử dụng, sản xuất hoặc đầu tư vào dữ liệu mở có tổng doanh thu thường niên hơn 92 tỷ £ và sử dụng hơn 500.000 người.

Đọc thêm về giá trị kinh tế của dữ liệu mở ở châu Âu.

Xã hội

Chỉ số tác động xã hội bao gồm tác động lên tính bền vững môi trường và sự hội nhập của các nhóm bên lề trong công việc làm chính sách và truy cập các dịch vụ của chính phủ.

Hai quốc gia có số điểm cao nhất trong năm 2016 từng là Tây Ban Nha và Vương quốc Anh.

Xem số liệu

Ở Tây Ban Nha, một ví dụ về việc hội nhập của các nhóm bên lề là Sin Barrera, công cụ tìm kiếm các bãi đỗ xe truy cập được cho các xe lăn.

Vượt qua các rào cản để đạt được tác động từ dữ liệu mở

Dữ liệu mở là khái niệm khá mới, và đối với vài người thì điều đó làm nảy sinh các rào cản tự động. Trong phần này chúng ta khai phá vài rào cản chính đối với việc đạt được tác động từ dữ liệu mở, cũng như các cách thức để vượt qua chúng.

Người sử dụng không biết về dữ liệu của bạn

Bạn có thể có dữ liệu tuyệt vời có thể đạt được các tác động tích cực, nhưng điều đó chỉ có thể nếu những người sử dụng tiềm năng biết dữ liệu đó đang tồn tại.

Một cách để quảng bá dữ liệu của bạn là đặt ra các thách thức cụ thể xung quanh nó. Loạt các thách thức là cách hay để mang lại cùng nhau mọi người xung quanh dữ liệu của bạn. Bằng việc chào giải thưởng tiền và đặt ra quy trình đổi mới sáng tạo mở, bạn có thể huy động những người khác sử dụng lại dữ liệu của bạn và có được vài câu chuyện về tác động lớn.

Việc triển lãm các trường hợp điển hình cùng với dữ liệu của bạn cũng sẽ giúp khuyến khích sử dụng lại.

Sợ vi phạm bảo vệ dữ liệu

Một rào cản khác đối với việc đạt được tác động là khi mọi người không sử dụng dữ liệu vì sợ hãi. Vài giấy phép là không rõ ràng, đặc biệt xung quanh sử dụng lại các dữ liệu của bên thứ ba hoặc của cá nhân được tìm thấy trong tập hợp dữ liệu. Thường thì mệnh đề ‘không đảm bảo’ có thể làm cho nó dường như là người sử dụng nên tin tưởng trong trường hợp này.

Để vượt qua rào cản này, các nhà xuất bản nên rõ ràng về pháp lý chống trụ cho dữ liệu đó và những người sử dụng nào có thể làm việc được với nó.

Việc giải thích rõ ràng các điều khoản của giấy phép sẽ giúp cho điều này. Việc cung cấp thông tin về quy trình kiểm soát tính riêng tư và đánh giá tác động của tính riêng tư nếu làm việc với dữ liệu của các cá nhân, và việc xuất bản quy trình đó đã được tuân thủ để nặc danh hóa dữ liệu đó, sẽ giúp trấn an người sử dụng.

Chất lượng dữ liệu và những lo ngại về tính khả dụng

Một rào cản khác đối với việc sử dụng lại dữ liệu mở là nỗi sợ hãi nó có lẽ không có chất lượng tốt.

Có một số tiêu chuẩn dựa vào cộng đồng có thể giúp bạn, cả như nhà xuất bản và người sử dụng, để đánh giá chất lượng dữ liệu của bạn và tính khả dụng của nó.

Chắc chắn dữ liệu của bạn là khả dụng, từ quan điểm pháp lý, thực hành và xã hội sẽ khuyến khích sử dụng lại và đạt được tác động.

Nhiều thông tin hơn có trong bài 5: ‘Điều gì tạo nên dữ liệu mở chất lượng’ (What makes quality open data)

Bạn sẵn sàng để đạt được tác động với dữ liệu mở?

Vì sao việc đạt được tác động là quan trọng?

Việc đạt được tác động là quan trọng vì...

nó chứng minh vì sao chương trình nên tiếp tục
nó chỉ ra nơi bạn nên tập trung tất cả các nỗ lực của bạn vào
bạn có thể rút ra các kết luận không được kỳ vọng

Đáp án đúng!

Việc đạt được tác động là quan trọng vì nó cung cấp minh chứng giải thích vì sao chương trình công việc nên được tiếp tục vì nó thể hiện sự hoàn vốn đầu tư (ROI). Tác động cũng là phần chính trong đo đếm tính hiệu quả của chính sách, chương trình hoặc sáng kiến dữ liệu mở.

Bạn chắc chắn chứ?

2Chúng ta đạt được tác động như thế nào?

Chúng ta đạt được tác động qua...

việc xác định các mục tiêu được chia sẻ
giữ cho một vài dữ liệu là đóng
ủy quyền nghiên cứu về tác động đó
phản ánh và lặp đi lặp lại trong sáng kiến của bạn
chia sẻ phương pháp luận của bạn

Đáp án đúng!

Tác động có thể đạt được qua việc xác định các mục tiêu được chia sẻ của các nhà xuất bản và người sử dụng dữ liệu, tìm ra và nuôi dưỡng các câu chuyện qua nghiên cứu và phản ánh và lặp đi lặp lại trong sáng kiến.

Bạn chắc chắn chứ?

Chúng ta đo đếm tác động như thế nào?

Chỉ số tác động xã hội cho Dữ liệu Mở trong công cụ đánh giá của châu Âu là dựa vào tác động lên...

tính bền vững môi trường và sự hội nhập của các nhóm bên lề
các nghiên cứu đánh giá giá trị thị trường của dữ liệu mở
tính hiệu quả và minh bạch của chính phủ

Đáp án đúng!

Có 2 yếu tố tạo nên chỉ số tác động xã hội: tác động lên tính bền vững môi trường ở quốc gia đó và lên việc gia tăng sự hội nhập của các nhóm bên lề.

Bạn chắc chắn chứ?

Vượt qua các rào cản

Một rào cản chính đối với việc đạt được tác động là nếu không có quản lý với dữ liệu của bạn. Bạn vượt qua điều này như thế nào?

Bằng việc quảng bá dữ liệu của bạn, làm rõ cách để những người sử dụng có thể sử dụng lại dữ liệu của bạn và làm cho dữ liệu của bạn hữu dụng
Bằng việc xuất bản càng nhiều dữ liệu có thể càng tốt
Bằng việc lấy tiền cho dữ liệu của bạn

Đáp án đúng!

Bạn có thể khuyến khích sử dụng lại dữ liệu của bạn bằng việc quảng bá nó, làm rõ cách để những người sử dụng có thể sử dụng lại nó và làm cho nó hữu dụng hơn.

Bạn chắc chắn chứ?

Đạt được tác động

Việc đạt được tác động với dữ liệu mở là phần cơ bản để đảm bảo tính bền vững của các dự án và sáng kiến dữ liệu mở. Việc tạo lập, tìm kiếm và quảng bá các ví dụ về dữ liệu mở đang được sử dụng để cải thiện cuộc sống thường ngày của chúng ta là một trong những khía cạnh thách thức nhất của việc dẫn dắt dự án, chương trình hoặc sáng kiến dữ liệu mở.

Có một số công cụ đánh giá có thể giúp bạn đo đếm tác động của chính sách, chương trình hoặc sáng kiến dữ liệu mở của tổ chức hoặc quốc gia. Trong bài này, chúng ta đã tập trung vào Dữ liệu Mở ở châu Âu (Open Data in Europ) của Cổng Dữ liệu châu Âu (European Data Portal).

Có các rào cản đối với việc đạt được tác động, nhưng có các cách thức để vượt qua các rào cản đó. Nhiều thông tin hơn về việc dẫn dắt sáng kiến dữ liệu mở có trong bài 15 ‘Quản lý thay đổi trong dữ liệu mở’ (Managing change in open data).

Về bài trước

Về mục lục

Theo: https://www.europeandataportal.eu/ và https://theodi.org/

Dịch: Lê Trung Nghĩa

letrungnghia.foss@gmail.com