Những điều chính phủ cần biết về hiện trạng của Office Open XML (OOXML)

Cácchính phủ trên thế giới ngày càng nhận thức đượctầm quan trọng của các tiêu chuẩn công nghệ thông tinvà truyền thông (ICT) để khuyến khích sự lựa chọn vàtính tương hợp, giảm chi phí và thúc đẩy đổi mớisáng tạo. Vì thế một định dạng mở để sử dụngcho các tài liệu của chính phủ bây giờ đã trở thànhsự khôn ngoan có hiểu biết đối với khu vực nhà nước,để làm cho các giải pháp dựa vào các tiêu chuẩn mởtrở thành một tính năng cơ bản trong các chiến lượcchính phủ điện tử.

Trongkhi xu thế này đã có kết quả trong việc Định dạngTài liệu Mở ODF (Open Document Format) đang trở nên đượcnhận thức ngày một rộng rãi và được áp dụng ngàycàng gia tăng trong các cơ quan nhà nước(Theo: Hiệntrạng của ODF và viễn cảnh cho năm 2010, Liên minhODF), thì vẫntiếp tục còn đó sự mập mờ và những thách thức vớisự triển khai các lựa chọn có tham vọng, như Office OpenXML (OOXML) của Microsoft.

Nhiều người trongchúng ta chắc còn chưa quên hơn 3 năm về trước, vàonhững ngày đầu tháng 09/2007, chính phủ Việt Nam đãquyết định bỏphiếu trắng trong cuộc biểu quyết tại Cơ quan tiêuchuẩn hóa quốc tế ISO cho định dạng tài liệu OfficeOpen XML, thường được gọi là OOXML, một định dạngtài liệu văn phòng dựa trên XML của bộ phần mềm vănphòng Microsoft Office 2007. Khi đó đã có 87 cơ quan tiêuchuẩn hóa quốc gia của các nước trên thế giới thamgia cuộc biểu quyết đó và OOXML đã không có được đủsố phiếu bầu để trở thành một tiêu chuẩn củaISO/IEC.

Nhiềubình luận khi đó đã chỉ ra những cách thức trong đóOOXML đã bị trói vào hệ điều hành Microsoft Windows. Chỉsau khi Microsoft đã tiến hành một số thay đổi đối vớicác đặc tả kỹ thuật của tiêu chuẩn đó thì ISO,thông qua cuộc biểu quyết quyết định lần thứ 2 vàocuối tháng 03/2008, đã chấp nhận các đặc tả kỹ thuậtđược sửa đổi đó như là một tiêu chuẩn OOXML ISO/IEC29500:2008 ở 2 mức độ tuân thủ là “Ngặt nghèo”(Strict) và “Thời kỳ chuyển đổi” (Transitional).

Bảnthân Brian Jones, Giám đốc dự án về Office của Microsoft,đã giải thích tầm quan trọng của các mức “Ngặtnghèo” và “Thời kỳ chuyển đổi” như sau:

Cácmức độ tuân thủ... được sử dụng trong mối liênquan với cấu trúc nhiều phần của tiêu chuẩn có nghĩalà những người sử dụng và các chính sách mua sắm bâygiờ có thể yêu cầu một cách rõ ràng rằng các ứngdụng phải lưu, ví dụ, các tài liệu với mức độ tuânthủ “Ngặt nghèo” hoặc như là một ví dụ khác, cácthư viện lưu trữ có thể mua sắm phần mềm mà hỗ trợcả các mức độ tuân thủ “Ngặt nghèo” và “Thờikỳ chuyển đổi” (“Tườngthuật về Cuộc họp Quyết định có Biểu quyết BRM choISO/IEC DIS – 29500”, Brian Jones, 16/03/2008).

Hiệntrạng triển khai OOXML: Mù mờ của nhiều phiên bản

Kểtừ khi ISO phê chuẩn cho OOXML trở thành tiêu chuẩn OOXMLISO/IEC 29500 cho tới nay, định dạng này vẫn bị phânmảnh với một vài phiên bản khác nhau, nhưng không cóphiên bản nào trong các sản phẩm của Microsoft nhưMicrosoft Office 2007, Microsoft Office 2010 là tuân thủ vớiphiên bản “Ngặt nghèo” mà ISO/IEC đã dựa vào đó đểmà phê chuẩn thành tiêu chuẩn OOXML ISO/IEC 29500:2008, cụthể:

• Phiên bản ECMA 376, phiên bản mà ISO đã từ chối. Phiên bản này có gì đó khớp với những gì Office 2007 viết ra, nhưng thiếu những định nghĩa cho scripts, macros, DRM, các kết nối tới SharePoint, … Phiên bản này cũng chứa đựng nhiều sự phụ thuộc vào nền tảng Windows. Sử dụng ECMA 376 về cơ bản trói người sử dụng vào Microsoft Office.

• Phiên bản ISO/IEC 29500 “Ngặt nghèo”. Đây là phiên bản mà ISO nói phải được sử dụng cho các tài liệu mới. Nhưng cả Office 2007 và Office 2010 đều không có khả năng viết được OOXML “Ngặt nghèo”. Microsoft đã không thực hiện cam kết công khai về việc khi nào thì họ sẽ triển khai đầy đủ OOXML “Ngặt nghèo”.

• ISO/IEC 29500 phiên bản “Thời kỳ chuyển đổi”, là phiên bản mà ISO đã nói không được sử dụng cho các tài liệu mới. Cả Ofice 2007 và Office 2010 đều không triển khai phiên bản này một cách chính xác. Hơn nữa, Office 2010 viết ra một dạng OOXML “Thời kỳ chuyển đổi” phi tiêu chuẩn mà nó bao gồm nhiều mở rộng sở hữu độc quyền. Những mở rộng này đã không được đóng góp ngược trở lại ISO cho việc tiêu chuẩn hóa.

Thựctế là Microsoft đang không triển khai phiên bản “Ngặtnghèo” trong khi đang mở rộng một cách ngấm ngầm phiênbản “Thời kỳ chuyển đổi” nghĩa là các cải tiếnđược yêu cầu để làm cho OOXML chấp nhận được đốivới ISO bây giờ đang bị phớt lờ. Sự đi trệch đườngnày giữa tiêu chuẩn của ISO và sự triển khai củaMicrosoft đã dẫn tới việc Người có trách nhiệm vềCuộc họp Quyết định Có biểu quyết về OOXML phảicông bố gần đây rằng, “Toàn bộ dự án OOXML bây giờchắc chắn sẽ thất bại”. (Alex Brown, “Microsoftthất bại thử tiêu chuẩn”, 2010)

Điềunày có nghĩa gì đối với các chính phủ?

Trongkhi không phải tất cả những người áp dụng các tiêuchuẩn mở là như nhau, thì thường thường họ đang tìmcách để tránh sự khóa trói vào nhà cung cấp, giảm chiphí, gia tăng tính tương hợp, gia tăng sự truy cập củacông dân tới các tài liệu của nhà nước, và đảm bảosự lưu trữ dài lâu của các hồ sơ này. Một số, nhưngkhông phải tất cả, cũng có một mục tiêu rõ ràng dứtkhoát để khuyến khích sự cạnh tranh hoặc thậm chíkhuyến khích sử dụng các phần mềm nguồn mở.

Bấtchấp việc liệu các mục đích của các chính phủ làcái trước hay cái sau, thì cho tới khi và trừ phi phiênbản “Ngặt nghèo” được ISO phê chuẩn cho OOXML –ISO/IEC 29500 – hoàn toàn được triển khai bởi Microsoftvà những nhà cung cấp khác, thì các chính phủ mà dựavào bất kỳ phiên bản nào của OOXML chỉ có thể mongđợi sẽ bị khóa trói vào một giải pháp sở hữu độcquyền mà nó sẽ không đáp ứng được những mục tiêuvà nhu cầu cơ bản của họ.

Địnhdạng Tài liệu Mở là không phụ thuộc vào nhà cung cấpvà nó là công nghệ được chứng minh. Nó bắt đầu vớichi phí bằng 0 với đầy đủ chức năng và sự trungthực. Và không có những mẹo mực ẩn náu, không cónhững cơ hội cho sự phá hoại của những đối thủcạnh tranh bất tiện. Vì nhiều tay chơi hàng đầu trongkhu vực ODF (như IBM Lotus Symphony, OpenOffice, KOffice, Abiword,và một loạt các trình cài cắm cho Microsoft Word) đều làcác ứng dụng nguồn mở, có 'sự mở ra đầy đủ' vàmột mô hình 'tốt nhất của giống nòi' rất hiệu quảđược xây dựng xung quanh ODF.

Trongkhi tiêu chuẩn tài liệu mở ODF ISO/IEC 26300:2006 (đượcphê chuẩn thành tiêu chuẩn của Việt Nam TCVN7978:2009 vào ngày 27/08/2009) là mộttiêu chuẩn hoàn toàn mở và thuận tiện cho các đối thủcạnh tranh với nhiều bộ phần mềm văn phòng như IBMLotus Symphony, OpenOffice, KOffice, Abiword, và một loạt cáctrình cài cắm cho cả Microsoft Word - đều là các ứngdụng nguồn mở, với 'tính mở đầy đủ' và là một môhình rất hiệu quả được xây dựng xung quanh ODF, thìtiêu chuẩn OOXML ISO/IEC29500:2008 tới lúc này, tháng 12/2010, chỉ tồn tại trêngiấy, không tồn tại trong thực tế. Việc sử dụng nóchắc chắn sẽ là mối nguy hại cho tính tương hợp,tương thích liên thông giữa các tài liệu văn phòng vớinhau và người sử dụng sẽ bị khóa trói vào những địnhdạng tài liệu phi tiêu chuẩn của Microsoft.

TrầnLê

Nguồn:Triển khai Office Open XML (OOXML): Các chính phủ cầnbiết gì. (Bảngốc tiếng Anhvà bảndịch sang tiếng Việt).

PS:Bài được đăng trên tạp chí Tin học và Đời sống, sốtháng 01/2011, trang 66-67.