Đổi mới sáng tạo của phần mềm tự do nguồn mở - môi trường để sáng tạo phát triển

Vào tháng 09/2011, trêntrang Chúngtôi là Nhân dân (We the People), trang dành riêng chokiến nghị của người dân Mỹ mong muốn đạt được từChính quyền Mỹ, một kiến nghị đã được tạo ra trongthời hạn 01 tháng để lấy chữ ký đóng góp của mọingười về kiến nghị: “Chỉthị cho Văn phòng Bằng sáng chế và Thương hiệu Mỹ -USPTO - dừng việc cấp phép cho các bằng sáng chế phầnmềm”. Kết thúc thời hạn 01 tháng, kiến nghị nàyđãnhận được 14.862 chữ ký đồng tình với kiến nghịnêu trên, vượt qua con số giới hạn 5.000 chữ ký vàothời điểm đó để có được câu trả lời chính thứccủa Nhà Trắng cho yêu cầu của kiến nghị.

Thừanhận sự sáng tạo

Kết quả là, đầutháng 02/2012, NhàTrắng đã có câu trả lời chính thức cho kiến nghịtrên. Điểm mấu chốt trong câu trả lời chính thứcnày là sự công nhận của Nhà Trắng đối với sự đổimới sáng tạo to lớn của PMTDNM, các phong trào và cáccộng đồng PMTDNM đối với bản thân nước Mỹ. Dướiđây là trích đoạn của câu trả lời chính thức bằngvăn bản đó:

“Nhưmột Chính quyền, chúng tôi nhận thức được giá trịkhổng lồ của đổi mới sáng tạo của nguồn mở vàdựa vào đó nó sẽ hoàn thành những nhiệm vụ chủchốt. Ví dụ, Kế hoạch Hành động Quốc gia Chính phủMở của Mỹ gần đây đã công bố rằng mã nguồn chosite Chúng tôi là Nhân dân (We the People) và Data.gov có thểsẽ được mở nguồn cho toàn bộ thế giới. Các cơ quanLiên bang cũng đang thúc đẩy đổi mới sáng tạo thôngqua năng lượng nguồn mở. Ví dụ, Bộ Quốc phòng đãphát hành chỉ dẫn rõ ràng về sử dụng phần mềm nguồnmở trong Bộ. Và Bộ Y tế và các Dịch vụ Con người đãtrở thành dẫn đầu trong chính sách mở nguồn, dựa vàocác tiêu chuẩn để trang bị cho những đổi mới sángtạo trong chất lượng chăm sóc y tế và cho phép nghiêncứu trong sự phân phối chăm sóc có hiệu quả. Sự tăngtrưởng khổng lồ của các cộng đồng nguồn mở và dữliệu mở qua các năm, cho việc phân phối cả các dịchvụ thương mại và không thương mại, chỉ ra rằng đổimới sáng tạo có thể thịnh vượng trong cả các môitrường phần mềm sở hữu độc quyền và nguồn mở”.

Hình1: Trả lời chính thức của Nhà Trắng cho kiến nghịdừng cấp bằng sáng chế phần mềm

Môitrường để phát triển

Kết quả của việcthừa nhận sự đổi mới sáng tạo trong PMTDNM sẽ làmcho vấn đề bằng sáng chế phần mềm chắc chắn sẽkhông dừng lại ở đây được, vì đây sẽ là sự thừanhận mô hìnhphát triển PMTDNM và các mô hình kinh doanh của nó làđổi mới sáng tạo. Điều này lại sẽ dẫn tới việcthừa nhận đổi mới sáng tạo trong phần mềm xảy ratheo ngày - giờ - phút - giây với một hệ sinh thái gồmnhiều cộng đồng với vô vàn những người đổi mớisáng tạo cùng tham gia vì bản thân mô hình phát triểnPMTDNM là tiến hóa liên tục và từng chút một với vôvàn người tham gia cộng tác cùng phát triển. Và một khiđiều này được thừa nhận là một qui trình đổi mớisáng tạo liên tục của vô số người, thì khả năng cấpbằng sáng chế phần mềm sẽ là vô cùng nhỏ, nếu khôngnói là sẽ bị thủ tiêu hoàn toàn, vì, ít nhất, sẽkhông thể định ra được thời hạn bảo hộ độc quyềncho các quyền của bằng sáng chế phần mềm; Không ai lạiđịnh ra thời hạn bảo hộ là theo ngày - giờ - phút -giây cả, biết rằng, thông thường hiện nay thì thờihạn bảo hộ cho các bằng sáng chế nói chung, bằng sángchế phần mềm nói riêng là 20 năm.

Đểđảm bảo an ninh an toàn cho các phần mềm và/hoặc cáchệ thống thông tin trong quân đội và chính phủ,thì chính phủ cần phải có được các quyền trí tuệkhông hạn chế đối với các phần mềm và/hoặc các hệthống thông tin đó, để chính phủ không bị phụ thuộcvào bất kỳ nhà cung cấp nào, vào bất kỳ bằng sángchế phần mềm được bất kỳ công ty nào sở hữu, sẽtrở thành một yêu cầu, một tiêu chuẩn mà các chínhphủ trên thế giới chắc chắn sẽ hướng tới trongtương lai.

Hình 2: Các vụ kiệntụng bằng sáng chế lẫn nhau trong thế giới di động(cho tới tháng 08/2011)

Đốivới các công ty phần mềm, đặcbiệt là các công ty phần mềm Việt Nam- gần như toàn bộ là các công ty vừa và nhỏ, thì việcdừng cấp, thậm chí thủ tiêu các bằng sáng chế phầnmềm, là điều kiện tốt để để họ chuyên tâm vàoviệc đổi mới sáng tạo trong phần mềm, tạo ra nhữngsản phẩm và giải pháp phần mềm có ích cho xã hội,tránh được vô số các vụ kiện tụng có thể xảy ratrong tương lai từ cáccông ty lớn, đa quốc gia và/hoặc các quỉ lùn bằng sángchế như đang xảy ra hiện nay trênthế giới, mà bản chất của những vụ kiện đó, lànhằm để cản trở đổi mới sáng tạo và sự cạnhtranh bình đẳng trong các thị trường, đặc biệt là cácthị trường có liên quan tới phần mềm.

Trần Lê

Bài được đăng trên tạp chíTin học và Đời sống, số tháng 02/2012, trang 70-71.