Ric-hard Stallman nói về sự ra đời đau đớn của GNU

By Glyn Moody, Published 14:27, 02 October 13

Theo: http://blogs.computerworlduk.com/open-enterprise/2013/10/ric-hard-stallman-on-the-painful-birth-of-gnu/index.htm

Bài được đưa lên Internet ngày: 02/10/2013

Lời người dịch: Dự án GNU đã ra đời như thế nào là câu chuyện của bài viết này. Điểm mấu chốt của nó khi quyết định thành lập dự án GNU là Ric-hard Stallman đã thấy cộng đồng cũ mà các cao thủ ở MIT từng xây dựng đã bị phá và ông muốn xây dựng lại cộng đồng mới để xây dựng hệ điều hành tự do hoàn toàn với dự án GNU.

Đầu tuần này tôi đã đăng những hồi tưởng của Ric-hard Stallman về Phòng thí nghiệm AI tại MIT, nơi lần đầu tiên ông đã gặp và đi tới yêu thế giới các cao thủ và tinh thần của nó. Giai đoạn bình dị đó đã đi tới hồi kết như là kết quả của sự thương mại hóa hệ thống máy tính của Phòng thí nghiệm AI, gọi là Lisp Machine (Máy Lisp), nó đã dẫn tới sự phá hủy môi trường thống nhất đã tạo ra nó ngay từ đầu, và sự hồi sinh của nó như là dự án GNU.

[Vào năm 1979] một vài công ty đã được thành lập để sản xuất các máy tính từng được thiết kế trong Phòng thí nghiệm AI - đó từng là Lisp Machine Incorporated, và hãng khác là Symbolics. Lisp Machine Incorporated [LMI] từng được [Ric-hard] Greenblatt, người cũng đã ít nhiều thiết kế ra Lisp Machine, thành lập. Ông đã muốn làm những gì gọi là một “công ty của các cao thủ”, có thể có nghĩa là nó có thể ít bị kiểm soát hơn bởi sự quản lý mà từng không thân thiện với các cao thủ so với hầu hết các công ty, và nó có thể có các chính sách dễ chịu hơn theo một số cách thức so với các công ty thông thường từng làm.

Và một trong những ý tưởng từng là họ có thể kiếm các nhà đầu tư bên ngoài, vì các nhà đầu tư bên ngoài có thể kiên định trong việc đặt ra tất cả các cách thức thông thường làm cho mọi điều có thể trở nên xấu xí. Và một ý tưởng khác từng là họ không thể chỉ thuê các cao thủ từ Phòng thí nghiệm [AI], mà có thể thuê họ bán thời gian, sao cho Phòng thí nghiệm vẫn có thể có văn hóa cao thủ của nó, cộng đồng mà chúng tôi thuộc về có thể sẽ không bị quét sạch.

Nhưng sau đó những người khác nói rằng họ đã không tin Greenblatt quản lý một doanh nghiệp, nên Greenblatt đã tìm ai đó từng là một người bạn của ông, ai đó đã quen là một trong những người quản trị ở Phòng thí nghiệm AI, tên là Russell Noftsker, trong thực tế từng là người đã thuê tôi, người đã trao cho tôi công việc đầu tiên vào ngày mà tôi đã đi lang thang. Ông ta đã ở đó, ông ta đã bắt đầu một số việc khác, tôi nghĩ, nên ông ta đã có kinh nghiệm kinh doanh.

Greenblatt đã đưa ông ta tới, và [Noftsker] sau đó đã quyết định rằng họ có thể thành lập một công ty khác, công ty có thể cố để có càng nhiều sự đầu tư càng tốt và làm tất cả những điều xấu xí thường thấy, dù một đống các cao thủ đã nghĩ rằng điều đó có thể không thực sự xấu xí như những điều khác, nhưng họ đã thấy họ sai. Họ đã đưa ra tất cả những quyết định thông thường, và có những hậu quả thông thường.

Greenblatt đã không bị điều này làm thoái chí, ông đi tiên phong và thành lập công ty. Vì thế nên đã có 2 công ty làm các máy Lisp. Và kế hoạch của Greenblatt từng đủ thành công thậm chí không cần sự trợ giúp của tất cả các cao thủ Phòng thí nghiệm cũ khác, rừng rõ ràng họ từng sai lầm khi nghĩ rằng đó từng là một ý tưởng vô vọng. Ông đã tìm được một khách hàng có mong muốn thực hiện các thanh toán tiến bộ - về cơ bản là trả tiền trước cho 2 máy đầu sẽ được xây dựng. Và với lợi nhuận từ đó, họ từng có khả năng để xây dựng thêm 3 máy và bán chúng cho những người khác, và với tiền từ đó họ đã có khả năng xây dựng nhiều máy hơn nữa, và như vậy LMI đã cất cánh.

Vâng, Symbolics với các nhà đầu tư của nó đã có nhiều tiền hơn và đã thuê được vài cao thủ giỏi nhất từ Phòng thí nghiệm, và một năm sau họ đã thuê các cao thủ còn lại ngoại trừ tôi và Greenblatt. Và kết quả là cộng đồng của tôi đã bị quét sạch. Nó để lại như là một thành phố ma. Nó từng hoang tàn, và tôi buồn vì thất bại. Và khi đó, Phòng thí nghiệm AI từng mua một máy tính mới. Và đã không có các cao thủ để đưa ITS vào nó - cho tới tận PDP-10, mà đó từng là một mô hình hơi khác, và một số thay đổi có thể từng là cần thiết để làm cho ITS chạy được. Và đã không có ai để làm điều đó, và họ đã quyết định chuyển sang một hệ thống chia sẻ thời gian sở hữu độc quyền từ Digital.

Sau đó, Symbolics đã trao cho mọi người ở Phòng thí nghiệm AI một tối hậu thư: Chúng tôi yêu cầu rằng các anh chọn một phe. Tôi đã từng trung lập, tôi đã từng thích công ty của Greenblatt hơn, nhưng không đặc biệt có liên quan tới nó theo bất kỳ cách gì. Nhưng ở thời điểm đó họ đã yêu cầu rằng tôi, giống như bất kỳ ai khác ở Phòng thí nghiệm, chọn một phe. Và tôi đã nói, trong trường hợp đó, sự lựa chọn của tôi là rõ ràng, tôi chống lại bạn.

Tính trung lập mà tôi đã thấy nó đối với Phòng thí ngiệm, đã bị tấn công. Tôi đã so sánh nó với Bỉ, và rõ ràng những gì bạn làm trong một tình huống như vậy: bạn tham gia vào cuộc chiến chống lại kẻ tấn công. Họ về cơ bản yêu cầu mọi người phải chọn hoặc phiên bản phần mềm của MIT cho máy Lisp, mà thường được chia sẻ với cả 2 công ty, hoặc phiên bản phần mềm của Symbolics. Họ đã nói rằng họ có thể để mọi người ở MIT chạy phiên bản của Symbolics nhưng họ không để mọi người ở MIT sử dụng những thay đổi của Symbolics trong phiên bản hệ thống của MIT mà có thể có nghĩa là LMI có thể có chúng.

Và họ đã kỳ vọng rằng mọi người có thể làm điều đó dễ dàng, có thể sử dụng được phiên bản của Symbolics. Họ đã kỳ vọng tạo thành bầy đàn mọi người với ít củ cà rốt và ít cái gậy. Họ đã không kỳ vọng ai đó mà nói: KHông, tôi sẽ không vào bầy đàn, tôi sẽ không được ông sử dụng như một con tốt cho ông để làm hại công ty khác mà đã đối xử với cộng đồng của tôi tốt hơn so với ông, và người mà đã không đưa ra một tối hậu thư, cái cách mà ông làm, đã không tấn công cộng đồng tôi.

Họ đã lấy đi một phần cộng đồng và sau đó họ quay lại với một đội quân xâm lược là cách mà tôi đã thấy. Và điều duy nhất phải làm là chắc chắn rằng điều đó đã không làm lợi cho họ, những gì họ đã làm. Và tôi đã làm điều đó có hiệu quả, vì tôi giữ phiên bản hệ thống MIT tiếp tục chạy, cho 2 năm nữa, biết rõ rằng bản thân cộng đồng của tôi đã chết, và rằng thực tế điều này từng vì lợi ích của LMI. Nhưng việc làm lợi cho LMI từng trừng phạt Symbolics vì những gì nó đã làm.

Theo một số cách thức điều đó từng rất thuận tiện vì tôi từng không làm việc gì khác, và tôi muốn đi ngủ bất kỳ khi nào tôi buồn ngủ, khi tôi thức dậy tôi muốn quay lại việc lập trình, và khi tôi buồn ngủ một lần nữa thì tôi lại đi ngủ, và tôi đã không có điều gì giống như một lịch hàng ngày cả. Tôi có thể ngủ vài giờ và nửa ngày, và điều đó thật tuyệt vời, tôi cảm thấy tỉnh táo hơn so với bất kỳ lúc nào tôi từng cảm thấy. Và tôi có lượng khổng lồ các công việc được thực hiện - tôi đã thực hiện nó cực kỳ hiệu quả.

Và tôi nghĩ về bản thân như là người trong chiến tranh. Tôi tự bỏ mình ra khỏi tất cả các nhóm thư, vì tôi muốn không điều gì làm tôi trệch hướng vì tôi biết tôi đã phải hoàn thành rất nhiều việc và tôi có thể phải làm công việc của vài người. Tôi đã phải làm việc theo cách tập trung nhất mà tôi từng có thể. Đôi khi điều đó là một việc hồ hởi, đôi khi nó cùng là buồn chán cực kỳ.

Khi mọi người mà đã đi theo Symbolics đã dừng làm việc trong các nguồn của hệ thống MIT, họ đã bỏ lại chúng trong tình trạng không nhất quán - nó sẽ không được xây dựng. Vì thế chúng tôi đã có nhiều vấn đề phải sửa trong một hệ thống lớn. Điều gì có thể xảy ra, tôi có thể làm một số việc, và sau đó khi tôi mệt, tôi đi ngủ và Greenblatt có thể làm tiếp, và sau đó khi tôi tỉnh dậy và thấy ông ta đã để lại nhừng điều gì, tôi có thể nhìn và thấy các lỗi mà ông ta từng làm, và tôi có thể sửa một đống lỗi, và điều đó có thể để lại một số khác, và sau đó ông ta sửa một số - và điều đó cảm thấy rất tốt. Nhưng sau đó khi chỉ còn một mình tôi - ông ta đã có nhiều điều khác phải làm, và ông ta từng quản lý LMI - nên chỉ còn tôi, và theo nghĩa nào đó thật cô độc, nhưng tôi tiếp tục làm, tôi không cho phép bất kỳ điều gì hãm tôi lại được.

Điều đó đã bắt đầu vào tháng 03/1982. Trong thực tế nó là vào ngày sinh nhật của tôi mà chúng tôi đã có tối hậu thư từ Symbolics mà chúng tôi tất cả từng phải chnj một phe. Tới 1983, LMI đã trở nên lớn hơn và từng có khả năng để thuê một vài lập trình viên, nên tôi có thể thấy rằng LMI đã có khả năng tự mình làm công việc này. Và tôi cũng có thể thấy rằng Symbolics đã thiết kế một dạng máy tính mới và Phòng thí nghiệm AI đã bắt đầu mua các máy tính đó, và đã không có hy vọng - và cũng không có nhiều điểm - trong việc làm cho phiên bản hệ thống của MIT chạy trên các máy đó, vì LMI có lẽ không có các máy giống như thế. Họ cũng đã thiết kế một máy mới, nhưng nó là khác.

Tôi cũng có thể thấy rằng khi Phòng thí nghiệm AI đã chuyển qua các máy tính đó, thì tôi có thể đánh mất khả năng của tôi để tiến hành công việc, vì tôi không thể làm việc mà không có những người sử dụng. Những người sử dụng đã phải tìm kiếm các lỗi. Tôi có thể viết mã, nhưng tôi không thể tự mình kiểm thử mọi thứ, nếu tôi phải kiểm thử nó cũng như viết nó mà có thể nhiều hơn điều tôi có thể làm. Nên tôi phụ thuộc vào việc có những người sử dụng dùng phiên bản hệ thống của MIT. Nhưng khi họ đã chuyển qua các máy mới Symbolics đó, thì họ sẽ không có khả năng kiểm thử mã của tôi được nữa. Tôi có thể sẽ không có khả năng để tiếp tục công việc.

Nhưng trong mọi trường hợp, tôi thấy rằng LMI từng có khả năng để tự nó làm điều này, và tôi đã quyết định tôi không muốn chỉ tiếp tục trừng phạt Symbolics thêm nữa. Họ đã phá hủy cộng đồng của tôi, bây giờ tôi muốn xây dựng điều gì đó để thay thế. Vì thế tôi đã bắt đầu tìm kiếm cách thức mà tôi cáo thể làm được điều đó. Đó là vào năm 1983, khi tôi vẫn còn đang làm việc để giữ cho hệ thống MIT chạy được như với hệ thống Symbolics. Tôi có thể thấy rằng tôi sẽ không làm điều đó một cách vô hạn định, và tôi đã tìm kiếm những gì tôi có thể làm sau đó, đó là có thể xây dựng một cộng đồng để thay thế cái cộng đồng mà Symbolics đã phá hủy.

Tuyên bố đầu tiên về dự án GNU đã xuất hiện vào tháng 9 năm đó (09/1983), bắt đầu con đường dài của Stallman để tái tạo cộng đồng các cao thủ mà ông đã thấy bị mất ở MIT.

Earlier this week I posted Ric-hard Stallman's recollections of the AI Lab at MIT, whe-re he first encountered and came to love the hacker world and its spirit. That idyllic period came to an end as a result of the commercialisation of the AI Labs' computer system, called the Lisp Machine, which led to the destruction of the unique environment that cre-ated it in the first place, and to its re-birth as the GNU project.

[In 1979] a couple of companies were formed to manufacture computers that had been designed in the AI Lab - one was Lisp Machine Incorporated, and the other was Symbolics. Lisp Machine Incorporated [LMI] was founded by [Ric-hard] Greenblatt who was also the person who had designed the Lisp machine more or less. He wanted to make what he called a "hacker company", which would mean that it would be less controlled by management which was unfriendly to hackers than most companies, and it would have nicer policies in some way than companies typically did.

And one of the ideas was that they wouldn't get outside investors, because outside investors would insist on imposing all the usual ways of doing things that would make it ugly. And another idea was that they wouldn't just hire away the hackers f-rom the [AI] Lab, but would hire them part-time, so the Lab would still have its hacker culture, the community that we belonged to wouldn't be wiped out.

But then the other people said that they didn't trust Greenblatt to run a business, so Greenblatt found somebody who was a friend of his, somebody who used to be one of the administrators at the AI Lab, namely Russell Noftsker, who was in fact the person who had hired me, who'd given me my first job there the day I wandered over. He had left, he started some other business, I think, so he had business experience.

Greenblatt brought him in, and [Noftsker] then decided that they would go form a different company, which would try to get as much investment as possible and do all the usual ugly things, although a bunch of the hackers thought that it wouldn't really be ugly like the others, but they found out they were wrong. They made all the usual decisions, and got the usual consequences.

Greenblatt wasn't daunted by this, he went ahead and formed a company too. So there were two companies to make Lisp machines. And Greenblatt's plan was successful enough even without the help of all the other old Lab hackers, that it's clear they were mistaken in thinking that it was a hopeless idea. He found one customer willing to make progress payments - essentially pay in advance for the first two machines to be built. And with the profit f-rom that, they were able to build three more machines and sell them to other people, and with the money f-rom that they were able to build more machines, and so LMI got off the ground.

Well, Symbolics with its investors had more money and hired several of the best hackers f-rom the Lab, and a year later they hired the rest of the hackers except for me and Greenblatt. And the result was that my community was wiped out. It felt like a ghost town. It was desolate, and I was grief-stricken. And at that time, the AI Lab was buying a new computer. And there were no hackers to port ITS to it - it was still a PDP-10, but it was a somewhat different model, and some changes would have been needed to make ITS run. And there was nobody to do it, and they decided to switch to a proprietary time-sharing system f-rom Digital.

By then, Symbolics had given everyone at the AI Lab an ultimatum. They said: We demand that you choose a side. I had been neutral, I had been more favourable towards Greenblatt's company, but not particularly involved with it in any way. But at that point they demanded that I, like everyone else in the Lab, choose a side. And I said, in that case, my choice is obvious, I'm against you.

The neutrality as I saw it of the Lab, had been attacked. I compared it with Belgium, and it's obvious what you do in a situation like that: you join the war against the attacker. They were essentially asking people to choose either MIT's version of the software for the Lisp machine, which nominally was being shared with both companies, or Symbolics's version of the software. They said that they would let people at MIT run Symbolics's version but they would not let people at MIT use Symbolics's changes in the MIT version of the system which would have meant that LMI could get them.

And they expected that everybody would do the easy thing, which would have been to use Symbolics's version. They expected to herd everybody with little carrot and a little stick. They didn't expect somebody who says: No, I will not be herded, I will not be used by you as a pawn for you to hurt another company which has treated my community better than you have, and which didn't issue an ultimatum, the way you did, which didn't attack my community.

They'd won away part of the community and then they came back with an invading army was the way I saw it. And the only thing to do was to make sure that it didn't profit them, what they had done. And I effectively did that, because I kept the MIT version of the system going, for two more years, knowing full well that my community itself was dead, and that really this was to the benefit of LMI. But benefitting LMI was punishing Symbolics for what it had done.

In some ways it was very comfortable because I was doing almost nothing else, and I would go to sleep whenever I felt sleepy, when I woke up I would go back to coding, and when I felt sleepy again I'd go to sleep again, and I had nothing like a daily schedule. I'd sleep probably for a few hours one and half times a day, and it was wonderful, I felt more awake than I've ever felt. And I got a tremendous amount of work done - I did it tremendously efficiently.

And I thought of myself as being at war. I had myself taken off of all mailing lists, because I wanted nothing to distract me because I knew I had to compete with a much larger army and that I would have to do the work of several people. I'd have to work in the most focussed way I possibly could. It was exhilarating sometimes, sometimes it was terribly wearying.

When the people who had gone to Symbolics had stopped working on the MIT system sources, they had left them in an inconsistent state - it wouldn't build. So we had lots of problems to fix in a large system. What would happen was, I would do some work, and then when I got tired, I'd go to sleep and Greenblatt would take over, and then I'd wake up and see how he'd left things, I would look and see what bugs he was dealing with, and I would fix a bunch of them, and that would leave some more, and then he'd fix some - and that felt very good. But then when it was only me - he had other things to do, he was running LMI - so it was just me, and it was in some ways terribly lonesome, but I kept doing it, I wouldn't let anything stop me.

That started in March 1982. In fact it was on my birthday that we got the ultimatum f-rom Symbolics that we were all going to have to choose a side. By 1983, LMI was getting bigger and was able to hire some programmers, so I could see that LMI was going to be able to do this work for itself. And I could also see that Symbolics had designed a new kind of machine and the AI Lab was starting to buy these machines, and there was no hope - and not much point, either - in making the MIT version of the system run on those machines, since LMI wouldn't have machines like that. They were also designing a new machine, but it was different.

I also could see that as the AI Lab switched over to those machines, I would lose my ability to do the job, because I couldn't do the job without users. Users had to find the bugs. I could write code, but I couldn't test everything myself, if I had to test it as well as write it that would be more than I could. So I depended on having users using the MIT version of the system. But when they switched over to these new Symbolics machines, they wouldn't be able to test my code any more. I would have been unable to continue.

But in any case, I saw that LMI was going to be able to do this on its own, and I decided I don't want to just continue punishing Symbolics forever. They destroyed my community, now I want to build something to replace. So I started looking for a way I could do that. This was in 1983, while I was still doing the work to keep the MIT system on a par with the Symbolics system. I could see that I wasn't going to do that indefinitely, and I was looking for what I could do after that, that would build a community to replace the one Symbolics destroyed.

The first announcement about the GNU project appeared in September of that year, beginning Stallman's long journey to recre-ate the community of hackers he had found then lost at MIT.

Dịch: Lê Trung Nghĩa

letrungnghia.foss@gmail.com