Triển khai SharePoint vs. chính sách về PMNM

Cómột thực tế đáng lo ngại hiện nay, rằng nhiều tỉnh,thành phố và bộ, ngành đã, đang và chuẩn bị triểnkhai các cổng thông tin điện tử của mình theo công nghệnền tảng SharePoint của hãng Microsoft, mà việc triểnkhai này có khả năng dẫn tới việc đi ngược lại cácnội dung của một số chính sách về triển khai ứng dụngphần mềm nguồn mở (PMNM) của Chính phủ.

Một số chính sáchhiện hành

Chỉ thị số07/2008/CT-BTTTT,ngày 30/12/2008 về “Đẩy mạnh sử dụng PMNM trong hoạtđộng của cơ quan, tổ chức nhà nước” là một bướccụ thể hóa Quyết định số 235/2004/QĐ-TTg ngày 02 tháng3 năm 2004 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Dự ántổng thể về Ứng dụng và phát triển PMNM ở Việt Namgiai đoạn 2004-2008 trên cơ sở Danh mục các sản phẩmphần mềm mã nguồn mở đáp ứng được yêu cầu sửdụng trong các cơ quan, tổ chức nhà nước do Bộ Thôngtin và Truyền thông ban hành và bộ tài liệu hướng dẫnsử dụng và tổ chức tập huấn các phần mềm này do BộKhoa học và Công nghệ đã xây dựng. Về thời hạn đểthực hiện xong việc chuyển đổi này, chỉ thị 07 ghi:“Có kế hoạch để từng bước nâng dần số văn bản,tài liệu, thông tin trao đổi trong các cơ quan, đơn vịthuộc Bộ, ngành, tỉnh, thành phố được soạn thảo, xửlý bằng các phần mềm nêu trên; đảm bảo đến ngày31/12/2010 hầu hết cán bộ, nhân viên trong các cơ quan,đơn vị thuộc Bộ, ngành, tỉnh, thành phố sử dụng cácphần mềm nêu trên trong công việc”.

Tiếp đến, ngày03/04/2009, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành quyết địnhsố 50/2009/QĐ-TTg,Ban hành “Qui chế quản lý Chương trình phát triển côngnghiệp phần mềm và Chương trình phát triển công nghiệpnội dung số Việt Nam”. Trong các nội dung thuộc chươngtrình được hỗ trợ từ ngân sách nhà nước (trong Danhmục đi kèm quyết định) có phần “Thúc đẩy pháttriển phần mềm mã nguồn mở” với 4 đầu mục côngviệc gồm: (1) Hoàn chỉnh, bản địa hóa, Việt hóa mộtsố sản phẩm PMNM; (2) Hỗ trợ chuyển đổi sử dụng từphần mềm nguồn đóng sang PMNM; (3) Hỗ trợ đào tạo;biên soạn, phát hành các tài liệu; tổ chức hội thảo,hội nghị nâng cao nhận thức về PMNM; (4) Hỗ trợ đánhgiá PMNM đáp ứng được yêu cầu để khuyến cáo sửdụng.

Có thể nói rằngquyết định 50/2009/QĐ-TTg, về mặt chính sách, mở đườngcho việc thực hiện các chuyển đổi theo tinh thần củathông tư 07/2008/CT-BTTTT sang ứng dụng một số PMNM đượckhuyến cáo có thể thực hiện được tốt và theo đúngđược thời hạn đã đề ra.

Các cách để triểnkhai được SharePoint và những ảnh hưởng của nó

Theo những trao đổithảo luận của các chuyên gia hàng đầu về công nghệSharePoint trên diễn đàn ICT-VN thời gian vừa qua, thì có2 cách để triển khai được SharePoint.

1. Cách triển khai thứ nhất là sử dụng công nghệ môi trường ảo hóa ở phía các máy chủ, như kiểu “điện toán đám mây”, một công nghệ rất mới, có khả năng mang lại sự tiết kiệm và hiệu quả cho người sử dụng mà bản chất của giải pháp này là mọi phần mềm đều được xây dựng thành các dịch vụ (SaaS) và đều được đặt ở phía các máy chủ. Bằng cách này, người sử dụng ở phía các máy trạm có thể chạy bất kỳ hệ điều hành nào, dù có toàn là các hệ điều hành tự do nguồn mở GNU/Linux như Ubuntu, Asianux hay Fedora, và cũng chẳng cần phải cài đặt hay sử dụng tới bộ phần mềm văn phòng Microsoft Office trên các máy trạm đó, thì cũng vẫn không sao, vẫn sử dụng được SharePoint như thường, miễn là có một trình duyệt web ở phía các máy trạm là được.

2. Cách triển khai thứ hai là bằng các biện pháp thông thường, không sử dụng công nghệ môi trường ảo hóa dạng “điện toán đám mây”. Theo cách này, người sử dụng ở phía các máy trạm phải sử dụng hệ điều hành Microsoft Windows và cả bộ phần mềm văn phòng Microsoft Office nữa, thì mới có thể phát huy hết được tác dụng đối với các chức năng của SharePoint. Nếu sử dụng khác đi, ví dụ như thay vì Microsoft Office mà sử dụng OpenOffice.org, thì một số tính năng của SharePoint sẽ không phát huy hết tác dụng. Như vậy chắc chẳng ai muốn phải bỏ tiền ra mua cả giải pháp mà lại phải chịu sử dụng bị hạn chế về chức năng. Tệ hơn nữa, nếu theo cách này thì các máy tính trạm của người sử dụng không có cách nào để chuyển đổi từ hệ điều hành Microsoft Windows sang một hệ điều hành là phần mềm tự do nguồn mở bất kỳ nào, như GNU/Linux Ubuntu, Asianux, Fedora... Đơn giản là vì không có hệ điều hành Microsoft Windows trong trường hợp này, SharePoint sẽ hoàn toàn không hoạt động được. Đây là một sự khóa trói hoàn toàn người sử dụng vào với hàng loạt các sản phẩm của Microsoft ở cả máy chủ lẫn máy trạm như SharePoint, Windows, Office...

Côngnghệ ảo hóa dạng “máy tính đám mây”, như cách đầutiên, là quá sớm để triển khai hiện nay. Có nhữngthông tin trên Internet liên quan tới công nghệ này, rằngngười sử dụng có thể bịkhóa trói vào các đám mây dựa trên các phần mềm nguồnđóng; rằng cách tốt nhất là chọn cho mình “đámmây nguồn mở”; rằng người sử dụng có thể bịmất dữ liệu như với trường hợp đối vớiSidekickcủa Microsoft; rằng anninh - tính riêng tư - và các tiêu chuẩn cho các dữliệu để trên các “đám mây” là chưa chín muồi vàchưa được đảm bảo; rằng cho dù có dùng đámmây nguồn mở, mà máy trạm sử dụng Windows thì anninh cũng chẳng còn được mấy...

Việctriển khai SharePoint theo cách thứ nhất vào lúc này hầunhư là không khả thi, còn việc triển khai theo cách thứ2, dù có thể là khả thi về mặt kỹ thuật, nhưng chắcchắn việc triển khai này sẽ đi ngược lại hoàn toànnhững nội dung có liên quan tới việc chuyển đổi từbộ phần mềm văn phòng Microsoft Office sang OpenOffice.orgđã được nêu lên trong chỉ thị 07/2008/CT-BTTTT mà quyếtđịnh số 50/2009/QĐ-TTg đã được ra đời để hỗ trợcho việc chuyển đổi này.

Cảnhbáo về sự khóa trói và mất an ninh hệ thống thông tin

Lầntrước, khi chính phủ quyết định mua bộ phần mềm vănphòng Microsoft Office, một số chuyên gia CNTT đã cảnh báorằng lẽ ra chính phủ đã có thể có cách tiếp cận tốthơn, để có thể giảm được nhiều hơn tỷ lệ vi phạmbản quyền phần mềm và các cơ quan nhà nước, ngườisử dụng ít bị phụ thuộc hơn vào các sản phẩm củachỉ một nhà cung cấp.

Lầnnày, với việc tập trung vào nền tảng SharePoint, chứkhông phải vào hệ điều hành Windows, nhưng thực tế sẽcho chúng ta thấy rằng, nếu chấp nhận triển khaiSharePoint, thì sự phụ thuộc của các cơ quan nhà nướcvà người sử dụng vào các sản phẩm của nhà cung cấpcòn lớn hơn nhiều với hàng loạt những phần mềm khác,cả trên cả máy chủ lẫn trên máy trạm vào nhà cung cấpđó. Một sự khóa trói và phụ thuộc lớn hơn, nếukhông nói là toàn phần, với một mức độ tinh vi còncao hơn nhiều! Và đi kèm với nó, là việc các chính sáchvề PMNM của chính phủ, trên thực tế, sẽ có khả nănghoàn toàn bị vô hiệu hóa và mất hết tác dụng.

Cùngvới vấn đề mất an ninh nghiêm trọng đối với toàn bộcác hệ thống máy tính của Việt Nam đang chạy trên hệđiều hành Windows như hiện nay, như đã được cảnh báoliên tục hơn một năm qua trên tạp chí Tin học và Đờisống các số tháng 11-9-7-6-5-4/2009,12-11/2008,thì việc triển khai SharePoint có lẽ cần được các cơquan chức năng của Bộ Thông tin và Truyền thông xem xétlại thật cẩn trọng.

Kết luận

Trongkhi những chính sách nhằm khuyến khích việc triển khaiứng dụng các phần mềm tự do nguồn mở còn chưa đượchoàn chỉnh, nhất là về các cơ chế, các định mức,chỉ tiêu tài chính mà thiếu chúng sẽ làm cản trở việcthực hiện và hoàn thành việc chuyển đổi theo đúng cácmốc thời gian đã được đưa ra trong chỉ thị07/2008/CT-BTTTT, thì việc triển khai SharePoint bây giờ vàtrong tương lai gần của năm 2010 là điều hoàn toàn khônghợp lý, đi ngược lại các mục tiêu đã được đề racủa chỉ thị 07/2008/CT-BTTTT và quyết định số50/2009/QĐ-TTg có liên quan tới ứng dụng phần mềm tựdo nguồn mở, cản trở việc tiếp tục triển khai chuyểnđổi bước sang sử dụng các phần mềm tự do nguồn mởở phía hệ điều hành một khi chính phủ muốn tiếp tụctiến hành nhằm khẳng định được chủ quyền và anninh hạ tầng các hệ thống thông tin được kết nốimạng của chính phủ, cùng các thông tin và dữ liệu chạytrên các hệ thống mạng đó, tránh bị khóa trói vào nhàcung cấp duy nhất, đồng thời làm giảm tỷ lệ vi phạmbản quyền sử dụng phần mềm, khuyến khích sự pháttriển của các doanh nghiệp CNTT trong nước vì sự cấtcánh của nền công nghiệp CNTT Việt Nam.

Bêncạnh việc nhanh chóng dứt điểm đưa ra những chính sáchđể giải quyết các khó khăn về các cơ chế, các địnhmức, chi tiêu tài chính cho việc triển khai ứng dụng cácPMNM, hy vọng là Bộ TTTT sẽ sớm xem xét cẩn trọng lạivấn đề triển khai SharePoint để những chính sách vềứng dụng phần mềm tự do nguồn mở mà Thủ tướng vàBộ TTTT đã ban hành ra không bị cản trở thực hiện.

Trần Lê

PS: Bài được đăngtrên tạp chí Tin học và Đời sống số tháng 12/2009,trang 66-67.