Ném đá dấu tay

Microsoft từng tuyênbố vào tháng 5/2007 rằng Linuxvà phần mềm tự do nguồn mở vi phạm 235 bằng sáng chếvề phần mềm của hãng nhưng lại không nói đó là nhữngbằng sáng chế nào, dù thế giới phần mềm tự donguồn mở khi đó đã yêu cầu Microsoft chỉ ra chúng vìhọ tin tưởng chắc chắn rằng cộng đồng các lậptrình viên nguồn mở thừa khả năng để có thể sửa mãnguồn ở những nơi có khả năng vi phạm các bằng sángchế đó nhằm bảo vệ các nhà đầu tư, các nhà cungcấp, các lập trình viên và những người sử dụng phầnmềm tự do nguồn mở – gọi tắt là hệ sinh thái tựdo nguồn mở – khỏi các vụ kiện tụng pháp lý.

Tháng2/2009, Microsoftlại gây hấn với Linux và thế giới phần mềm tự donguồn mở thông qua vụ hãng này đã kiện TomTom –một hãng nhỏ chuyên sản xuất các thiết bị định vịtoàn cầu trang bị trong các ô tô, sử dụng nền tảngLinux – về việc TomTom vi phạm 2 bằng sáng chế phầnmềm của Microsoft có liên quan tới hệ thống tệp FAT(File Allocation Table).

Trongkhi người chịu trách nhiệm về sở hữu trí tuệ và cấpphép của Microsoft đã đặc biệt nói rằng vụ kiệnkhông liên quan tới Linux và hệ sinh thái Linux, mà chỉ làchuyện tranh chấp giữa 2 công ty, thì về bản chất,Microsoft muốn đưa ra cho các công ty sử dụng Linux đểkinh doanh như TomTom một sự lựa chọn: hoặc trả tiềncho các bằng sáng chế để đứng dưới cái ô củaMicrosoft và phải vi phạm giấy phép nguồn mở GPL, hoặcgặp rủi ro bị kiện nếu không trả tiền cho hãng.

Ngaysau đó, các lập trình viên của thếgiới nguồn mở đã sửa lại phần mã nguồn cho Linux đểtránh khỏi việc phải sử dụng và vi phạm 2 bằng sángchế có liên quan tới FAT này của Microsoft.

Chưa dừng lại ởđó, Microsoft đã tính tới một cách đi khác, cách mà bâygiờ cả thế giới phần mềm tự do nguồn mở cho là mộtchiêu “ném đá dấu tay”. Nó là như sau:

Vừa rồi, Microsoft đãtổ chức bán đấu giá một bộ 22 bằng sáng chế phầnmềm mà theo họ là có liên quan mật thiết tới nhânLinux cho các tổ chức đầu mối về bằng sáng chế.Trong cuộc đấu giá này, một trong những tổ chức nguồnmở chuyên về thu thập các bằng sáng chế phần mềmliên quan tới Linux và các phần mềm tự do nguồn mở vớimục đích để bảo vệ hệ sinh thái tự do nguồn mởkhỏi các vụ kiện về vi phạm các bằng sáng chế, bảnquyền phần mềm là Mạng Phát minh Mở (Open InventionNetwork – OIN), không được phép tham gia đấu giá.

Cần biết rằng cáctổ chức đầu mối về bằng sáng chế thường là nhữngtổ chức mà được thành lập chuyên để kiếm tiềnthông qua các vụ kiện về bằng sáng chế. Cách thức làmviệc của các tổ chức này là họ mua các bằng sáng chếcó tiềm năng bị đưa ra kiện cáo. Sau khi mua về, họ sẽcung cấp các giấy phép sử dụng vĩnh viễn các bằngsáng chế này cho các thành viên của tổ chức mình, rồisau đó tìm cách bán lại chúng cho những người thực sựcần tới chúng trong các vụ kiện để kiếm lời.

Và Microsoft đã bán22 bằng sáng chế phần mềm nêu trên cho một tổ chứcnhư vậy là ATS với mong muốn sau này, ATS mới thực sựlà người đứng ra kiện thế giới nguồn mở và Linux viphạm các bằng sáng chế, còn người chủ mưu Microsoft sẽkhông phải động tay tới, vừa được tiếng thơm khôngchống Linux và thế giới phần mềm tự do nguồn mở, vừađược tiền (dù có thể chẳng đáng gì với một ngườikhổng lồ giàu có như Microsoft), vừa biến bản thânLinux và các công ty dựa vào Linux để kinh doanh trở thànhtâm điểm của sự sợ hãi, không chắc chắn và hồ nghi(FUD), đúng như những gì mà Microsoft đã dày công và từlâu tiến hành đối với Linux và thế giới phần mềm tựdo nguồn mở mà không thu được mấy kết quả, trong khiảnh hưởng của Linux và thế giới phần mềm tự donguồn mở trên toàn thế giới ngày một gia tăng mạnhmẽ, làm suygiảm đáng kể sức mạnh kinh doanh, doanh số củaMicrosoft đối với cácsản phẩm của hãng. Thật đúng là một công, lợiđôi ba đường.

Tiếc thay, việc “némđá dấu tay” này lại không như mong muốn của Microsoft.Ngày8/9/2009, OIN đã ra thông cáo báo chí nói rằng 22 bằngsáng chế phần mềm này đã không rơi vào tay của nhữngkẻ tìm cách phá hoại Linux, mà đã được OIN mua lạicủa ATS và biến chúng thành những bằng sáng chế đểbảo vệ Linux và toàn bộ hệ sinh thái tự do nguồn mởtrên toàn thế giới. Hành động của OIN và ATS thực sựlà một hành động nghĩa hiệp, được cả thế giớiphần mềm tự do nguồn mở ca tụng, đối lập hoàn toànvề bản chất với những toan tính phá hoại Linux củaMicrosoft.

Dù Microsoft thời giangần đây đã làm một số việc mà một số người trongthế giới phần mềm tự do nguồn mở cho rằng hình nhưđang có một Microsoft mới, một Microsoft đã thực sựnhận thức được những lợi ích mà phần mềm tự donguồn mở có thể mang lại cho chính Microsoft và cho tấtcả các công ty trong nền công nghiệp công nghệ thông tinvà truyền thông và cho mọi người sử dụng trên thếgiới, một Microsoftthực sự muốn làm bạn với thế giới phần mềm tự donguồn mở, như việc họ đã đầu tư vào Quỹ Apache,tài trợ cho LinuxWorld …. (Xem bài “Cáccột mốc trong quan hệ của Microsoft với thế giới phầnmềm tự do nguồn mở” trên tạp chí Tin họcvà Đời sống số tháng 8/2009) và gần đây nhất là việcxây dựng QuỹCodePlex – mà theo Microsoft là một quỹ nguồn mở dùcó lẽ nó không giống với bất kỳ quỹ nguồn mở nàotừng được thành lập trước đó và cũng là một chủđề gây tranh cãi trên Internet – thì với hành động“ném đá dấu tay” này, một hành động mà chủ tịchcủa QuỹLinux đã phải thốt lên rằng “Microsoft đã đánh bẫy”và đã viết thư yêucầu Microsoft dừng việc ngấm ngầm tấn công Linux,thì nó đã hầu như xóa đi tất cả những gì tốt đẹpmà số người trên muốn dành thiện cảm cho Microsoft.

Mộtsố người cho rằng, với thế giới phần mềm tự donguồn mở thì cólẽ Microsoft chỉ có thể thực sự có được sự tin cậynếu hãng làm 2 việc là: (1) phế truất những ngườitừng có một lịch sử thù địch với FOSS như giám đốcđiều hành của hãng là Steve Ballmer – người từng chorằng giấy phép chính của các phần mềm tự do nguồnmở GPL như một “khối ung thư”, hoặc (2) tung ra mãnguồn một số trong các sản phẩm chủ chốt của hãng,như Microsoft Office hoặc Windows. Nhưng những sự thay đổinày có lẽ sẽ hầu như không thể xảy ra và không thểtưởng tượng được.

Cònvới thực tại, sẽ không có Microsoft mới, chỉ cóMicrosoft thù địch với thế giới phần mềm tự do nguồnmở như xưa và muốn biến cả thế giới máy tính – cácnhà đầu tư, các nhà cung cấp, các lập trình viên vànhững người sử dụng phần mềm – thành nô lệ củariêng mình bằng bất kỳ cách gì, kể cả là những thứmà cho tới nay Microsoftkhông có, như Internet và phần mềm tự do nguồn mở.

TrầnLê

PS:Bài được đăng trên tạp chí Tin học và Đời sống sốtháng 10/2009.