Linux ở Việt Nam

Theo: http://distrowatch.com/weekly.php?issue=20080121#feature

Bài được đưa lên Internet ngày: 21/01/2008

Một trong những lợi ích của việc quản lý một site như DistroWatch là mạng khổng lồ của “những người bạn trong thế giới ảo” - hoặc những nhà sản xuất các phát tán hoặc chỉ là những fan hâm mộ cuồng nhiệt của Linux/BSD – mà tôi đã kiếm được qua nhiều năm về mỗi quốc gia trên thế giới. Vì thế khi tôi tự tìm thấy tại thành phố Hồ Chí Minh (trước kia là Sài Gòn), Việt Nam, vào tháng 12 năm ngoái, nó không quá lâu để tôi nhớ rằng tôi cũng có một người bạn ở đó. Nguyễn Quang Trường, người sáng lập ra Hacao Linux và là giám đốc của công ty có cùng tên, vui vẻ chào mừng tôi tại sân bay quốc tế mới toanh Tân Sơn Nhất tại thủ đô thương mại của Việt Nam. Và sự chào mừng đó mới hay làm sao! Giữ một dấu hiệu lớn với từ “DistroWatch” được in trên đó, anh bạn trẻ sớm chở tôi xung quanh thành phố ồn ào – trên chiếc xe máy!

“Dạo quanh Sài Gòn sẽ nhanh hơn nhiều nếu bạn cưỡi trên một cỗ xe 2 bánh”, Trường giải thích trong khi đi vượt qua những dãy dài những chiếc ô tô bị tắc. (Nếu tôi bao giờ đó cần một ít adrenalin, thì việc di chuyển giao thông của Sài Gòn trên một chiếc xe máy được lái bởi một người bản xứ hơn nhiều hơn là tôi tự lái, nhưng đó là một câu chuyện khác). Trong vài giờ sau đó chúng tôi tới thăm một số các điểm truy cập Internet không giây bằng máy tính ở thành phố, dừng lại một chút giữa chừng để thưởng thức một vài cao lương mỹ vị bản xứ. Mặc dù sự hiện diện rõ ràng của ngày lễ Noel qua các quán hàng và cửa hàng, nhưng nhiệt độ vẫn cao hơn dấu 30 độ tại miền nhiệt đới nam Việt Nam. Chỉ trong một quán cà phê hợp thời trang và lạnh mà chúng tôi cuối cùng tìm để thư giản một chút khỏi cái nóng và sự hối hả và tôi thì hau háu muốn tìm ra tất cả những gì có về Linux tại Việt Nam nói chung và Hacao Linux nói riêng.

One of the benefits of running a site like DistroWatch is the enormous network of "cyberfriends" -- either distribution makers or just passionate Linux/BSD fans -- that I have acquired over the years in just about every country in the world. So when I found myself in Ho Chi Minh City (formerly Saigon), Vietnam, in December last year, it didn't take me long to remember that I had a friend there too. Nguyen Quang Truong, the founder of Hacao Linux and the director of a company of the same name, was happy to welcome me at the brand new Tan Son Nhat international airport in Vietnam's commercial capital. And what a welcome it was! Holding a large sign with the words "DistroWatch" printed on it, the young man was soon driving me around the bustling city in style - on a motorbike!

"Getting around Saigon is much faster if you ride one of these two-wheel machines," explained Truong (pictured on the right) while passing long rows of stranded cars. (If I ever needed a shot of adrenalin, then navigating the Saigon traffic on a motorbike ridden by a local provided more than I could handle, but that's another story). In the next few hours we visited a number of computing hotspots in the city, stopping a few times in between to sample some local delicacies. Despite the obvious presence of Christmas advocated by shops and department stores, the temperatures stayed well above the 30 degree mark in the tropical south of Vietnam. It was only in a cool, trendy coffee shop that we eventually found some respite f-rom the heat and bustle and I was eager to find out all there was about Linux in Vietnam in general and Hacao Linux in particular.

“Tôi đã bắt đầu Hacao Linux như một thú chơi vui, nhưng tôi đã đăng ký nó như một công ty vào năm 2006 đẻ có tham gia các gói thầu các hợp đồng của chính phủ”. Vừa giới thiệu công ty non trẻ của mình, Trường vừa tiếp: “Chúng tôi có khoảng 15 nhân viên, hầu hết là kỹ thuật viên, những cũng có một số nhân viên kinh doanh. Trong những ngày đầu, nhiều công việc được tập trung vào việc bản địa hoá Puppy Linux sang tiếng Việt và bổ sung một vài chức năng đặc biệt bản địa, như các phông chữ, cách gõ tiếng Việt và ngay cả bộ chơi đa phương tiện có khả năng phân phát một dãy các chương trình của các đài truyền hình”. Vâng, Hacao là dựa trên Puppy Linux, một phát tán nhẹ cân đặc biệt phù hợp với những máy tính sài ít năng lượng và phần cứng cũ trong các cơ quan giáo dục.

Đó là khi quân bài chủ của Hacao xuất ra. “Ngay bây giờ chúng tôi đang tham gia thầu để cung cấp Hacao Linux cho 100.000 máy tính cá nhân Classmate PC của Intel mà chính phủ Việt Nam đã đặt hàng cho trẻ em trong các trường tiểu học. Hãy tưởng tượng nếu hợp đó vào tay chúng tôi!” Hacao có chạy được trên Intel Classmate, tôi hỏi. Kéo cái mẩu phần cứng ra khỏi túi đựng máy tính xách tay, Trường trả lời: “Tất nhiên, nó chạy như thần! Và nó còn tốt hơn vì nó là một máy tính mạnh khoẻ – hãy nhìn này!” - Anh ta chứng minh câu nói của mình bằng việc thả rơi chiếc máy tính xách tay từ trên bàn xuống dưới nền nhà rồi lại cầm nó lên và dường như không có chuyện gì xảy ra. “Rất tốt, đúng không? Hãy thử làm như vậy với một cái máy tính xách tay thông thường và bạn có thể phải ra cửa hàng để mua một chiếc mới đấy.”

"I started Hacao Linux as a hobby, but I registered it as a company in 2006 in order to be able to bid for Government contracts." Introducing his young start-up, Truong continued: "We have about 15 employees, mostly technical, but also some sales staff. In the early days, much of the work concentrated on the localisation of Puppy Linux into Vietnamese and on adding some local specialities, such as Vietnamese fonts, input methods and even a media player capable of delivering a range of local TV stations live." Yes, Hacao is based on Puppy Linux, a light-weight distribution especially suitable for older hardware and under-powered systems in educational institutions.

That's when Hacao's trump card came out. "Right now we are bidding to supply Hacao Linux to 100,000 Intel Classmate PCs that the Vietnamese government has ordered for children in primary schools. Imagine if that contract came our way!" Does Hacao run on Intel Classmate, I asked. Pulling out a sample piece of hardware f-rom his laptop bag, Truong replied: "Of course, it runs like magic! And what's even better, this is one sturdy machine - look!" He proved his words by d-ropping the laptop f-rom the table to the tiled floor, then booted it up again as if nothing happened. "Very good, huh? Try that with an ordinary laptop and you might as well go to a shop to pick up a new one."

Nhắp một hớp nước dừa tươi, tôi nán lại vài phút chơi với chiếc máy tính xách tay chạy Hacao Linux. Nó nhanh thực sự, ngay cả OpenOffice.org được mở chỉ trong vòng vài giây. Các ứng dụng nguồn mở thông thường được sắp xếp gọn gàng trong thực đơn bằng tiếng Việt, chạy dưới trình quản lý cửa sổ của IceWM. Và nhiều kênh truyền hình địa phương chạy mà không có sự cố nhỏ nào – ngay cả qua một kết nối mạng không dây được thiết lập. Tôi rất ấn tượng; hơn thế nữa khi tôi đã nghiên cứu máy OLPC chạy Red Hat vài tháng trước đây (mặc dù phải thừa nhận rằng, 2 máy tính này hơi khác nhau về giá cả). Thế nên đây là chiếc máy tính xách tay mà hàng trăm ngàn trẻ em các trường học của Việt Nam sẽ sớm nhận được như một phần của sự giáo dục của họ.

Nhưng liệu họ có sẽ phân phối với Hacao Linux được cài đặt sẵn hay không? “Vâng, cái đó đã được quyết định rồi”, Trường giải thích. “Chính phủ vận hành một tổ chức gọi là “Open Lab”, một tổ chức có trách nhiệm đánh giá các giải pháp phần mềm khác nhau. Họ cũng xem xét các lựa chọn khác nhau như Windows, Ubuntu, nhưng Hacao dường như là đứng đầu hiện bây giờ. Ít nhất, nó đứng trong danh sách các ứng cử viên được chọn để có thể triển khai”.

Sipping on a refreshing coconut juice, I spent a few minutes playing with the laptop running Hacao Linux. It was really fast, even OpenOffice.org opened up in just a few seconds. The usual open source applications were all neatly arranged in Vietnamese menus, running under the IceWM window manager. And the many local TV channels were all playing without a glitch - even over the wireless network connection provided by the drinking establishment. I was impressed; much more so than when I investigated Red Hat's OLPC machine a few months previously (admittedly though, the two laptops are in a somewhat different price range). So this is the laptop that a hundred thousand of Vietnamese school children will soon receive as part of their education.

But will they be delivered with Hacao Linux pre-installed? "Well, it has yet to be decided," explained Truong. "The government runs an institute called "Open Lab", an organisation in c-harge of evaluating different software solutions. They've been also looking at Windows, Ubuntu, and other options, but Hacao seems to be a front-runner right now. At least, it has been placed on a shortlist of possible deployment candidates."

Mô hình kinh doanh Hacao như thế nào, tôi hỏi. “Chúng tôi bán Hacao Linux trong các cửa hàng phần mềm khắp nước, nhưng mỗi CD giá chỉ tương đương với 2USD, nên không có nhiều tiền ở đó. Tuy nhiên, chúng tôi đã bán khoảng 50,000 chiếc rồi”. Trường tiếp tục: “Cơ hội lớn nhất bây giờ là các doanh nghiệp nhỏ. Với chính phủ Việt Nam và chính sách đánh vào phần mềm không hợp pháp, sẽ trở nên dễ dàng hơn cho chúng tôi để bán các giải pháp Linux. Tất cả việc chúng tôi cần làm là tới các doanh nghiệp đó và trình bày cho họ sản phẩm của chúng tôi có thể làm được việc gì. Thường thì họ rất sửng sốt – tất cả các phần mềm đó chỉ 2USD thôi à? Không thể tin được!”. Công ty cũng chào các hợp đồng hỗ trợ kỹ thuật nếu cần. “Kiếm tiền với Linux rất dễ dàng”, Trường khẳng định một cách hồ hởi. “Hãy xem tất cả các phần mềm không tưởng này có giá gần như bằng không. Làm thế nào Microsoft hoặc ai đó có thể cạnh tranh được với chúng tôi?”.

Trong ngày chúng tôi còn tới thăm một số công ty khác ở Sài Gòn. Chúng tôi ngồi vài phút nói chuyện với ông Phạm Thiện Nghệ, Chủ tịch của Khai Trí, người nhập khẩu các máy tính cá nhân Classmate của Intel vào Việt Nam. Sau đó chúng tôi gọi tới trụ sở của Intel tại Việt Nam, nơi chúng tôi có cuộc trao đổi với Bùi Trọng Hinh về vai trò của Intel trong việc phát triển một cách nhanh chóng nền công nghiệp công nghệ thông tin của Việt Nam. Intel rất hỗ trợ Linux, chúng tôi đảm bảo; trên thực tế, người khổng lồ về vi xử lý này vừa tài trợ một máy chủ Quadron mạnh cho nhóm người dùng Linux ở Sài Gòn (Saigon Linux User Group), mà nó để sử dụng như một kho bản địa các phần mềm nguồn mở. “Linux là tốt với chúng tôi”, đại diện của Intel giải thích. “Hãy xem các máy tính cá nhân Linux Eee thành công như thế nào cho tới nay. Và nó chạy trên Intel”.

What is Hacao's business model, I asked. "We sell Hacao Linux in software shops around the country, but the CD only costs the equivalent of US$2, so there isn't much money in it. Nevertheless, we've sold around 50,000 copies already." Truong continued: "The biggest opportunity right now is the small business. With the Vietnamese government and police cracking down hard on illegal software, it has become a lot easier for us to sell Linux solutions. All we have to do is to visit these businesses and show them what our product can do. Often they are in a shock - all that software for only US$2? Incredible!" The company also offers technical support contracts if needed. "Making money with Linux is very easy," asserts Truong enthusiastically. "Look at all this fantastic software that costs virtually nothing. How can Microsoft or anybody else compete with us?"

In the course of the day we visited a number of other interesting companies in Saigon. We spent a few minutes talking to Pham Thien Nghe (pictured on the right), President of Khai Trai, the importer of Intel Classmate PCs to Vietnam. We then called on the headquarters of Intel Vietnam, whe-re we had a productive discussion with Bui Trong Hinh about Intel's role in the rapidly developing Vietnamese IT industry. Intel is very supportive of Linux, we were assured; in fact, the microprocessing giant had just donated a powerful Quadron server to the Saigon Linux User Group, which would serve as a local repository of open source software. "Linux is good for us," explained the Intel representative. "Just look how successful the Linux Eee PC has been so far. And it runs on Intel!"

Người ta thường nói rằng Linux là một nền tảng thú vị hơn cho nhiều quốc gia mà hạ tầng công nghệ thông tin của chúng là chưa được phát triển tốt. Không phải giải thích về giá thành chuyển đổi và việc các định dạng tài liệu được thiết lập và từ các phần mềm sở hữu độc quyền sang các giải pháp thay thế tự do chắc chắn là một phần thưởng cho Việt Nam. Như vậy, chính phủ có thể ra quyết định khách quan hơn (giả thiết rằng các nhà cung cấp các phần mềm sở hữu độc quyền sẽ không cầu tới “những trò gian lận” để thắng được các hợp đồng. Quả thực, Linux và các phần mềm nguồn mở dường như sẽ có một tương lai sáng sủa tại Việt Nam; đất nước có dân số được giáo dục tốt và và ít lò hoạt động về Linux, như Hacao Linux và các nhóm người sử dụng Linux ở thành phố Hồ Chí Minh và Hà Nội, sẽ có đủ lý do cho Linux phát đạt.

It has often been said that Linux is a more interesting platform for countries whose IT infrastructure is not yet well developed. Not having to explain the cost of migration f-rom established document formats and proprietary software to free al-ternatives is certainly a big bonus for Vietnam. As such, the country's government can make a more objective decision (assuming that the proprietary software vendors don't resort to "dirty tricks" in order to win contracts) about the direction of its IT future and about the best solution for its educational system. Indeed, Linux and open source software do seem to have a bright future in Vietnam; the country has a well-educated population and the few hotbeds of Linux activity, such as Hacao Linux and the Linux user groups in Ho Chi Minh City and Hanoi, should provide enough reasons for Linux to prosper.

Dịch tài liệu: Lê Trung Nghĩa

ltnghia@yahoo.com