Bản quyền và sự sai trái

Copyrightand wrong

Vìsao các qui định về bản quyền cần phải quay về vớigốc của chúng

Whythe rules on copyright need to return to their roots

Apr 8th 2010 | F-rom TheEconomist print edition

Theo:http://www.economist.com/opinion/displaystory.cfm?story_id=15868004

Bài được đưa lênInternet ngày: 08/04/2010

Lời người dịch: Nhữngđạo luật về sở hữu trí tuệ cốt là để bù đắplại những chi phí cho sáng tạo. Tuy nhiên, trong thời đạisố, khi mọi thứ có thể bị biến đổi, thì cũng cóđòi hỏi để sửa đổi lại các đạo luật đó, sao chonhững tri thức của con người không bị cầm tù trongnhững đạo luật bảo vệ dài lâu và phi lý. Chính vìvậy, cuộc tranh luận về sở hữu trí tuệ đối vớiphần mềm hiện nay còn rất tranh cãi, nó không phải làthứ mà bất kỳ quốc gia nào cũng buộc phải thừa nhậnvà tuân thủ một cách mù quáng.

Khi Quốc hội đãquyết định, vào ngăm 1709, sẽ tạo ra một luật mà nócó thể bảo vệ các cuốn sách khỏi bị ăn cướp, thìcác nhà xuất bản và những người bán sách ở Luân Đônmà đã từng thúc đẩy cho một sự bảo vệ như vậy đãquá sung sướng. Khi Nữ Hoàng Anne đã trao sự chuẩn y củabà vào ngày 10/04 năm sau đó – 300 năm trước tuần này– cho “Một đạo luật cho việc khuyến khích học tập”thì họ đã ít nhiệt thành hơn. Quốc hội đã trao cho họcác quyền, nhưng nó đã thiết lập một giới hạn thờigian lên chúng: 21 năm cho các cuốn sách đã được in và14 năm cho những cuốn sách mới, với một bổ sung 14 nămnếu tác giả vẫn còn sống khi khái niệm này lần đầuđược đưa ra. Sau đó, tài liệu có thể được đưa vàomiền công cộng sao cho bất kỳ ai cũng có thể xuất bảnlại nó. Những người làm luật đã vì thế dự địnhcân bằng giữa sự khuyến khích tạo ra với lợi ích màxã hội có trong việc truy cập tự do tới tri thức vànghệ thuật. Đạo luật của Anne vì thế đã giúp nuôidưỡng và tạo kênh cho mùa lũ của sự sáng tác mà xãhội Phục hưng và những hậu bối của nó đã đượchưởng lợi từ đó.

Tuy nhiên, 50 năm qua,sự cân bằng này đã thay đổi. Chủ yếu nhờ vào nhữngluật sư và những nhà vận động hành lang của nền côngnghiệp giải trí, phạm vi của bản quyền và thời gianđã gia tăng đáng kể. Tại Mỹ, những người chủ bảnquyền có sự bảo vệ 95 năm như một kết quả của mộtsự mở rộng được trao vào năm 1998, có nguồn gốc bởinhững chỉ trích như là “Luật Bảo vệ Chuột Mickey”.Chúng bây giờ đang kêu gọi còn bảo vệ lớn hơn, vàđiều này đã trở thành những nỗ lực để giới thiệunhững điều khoản tương tự như vậy tại châu Âu.Những thỏa thuận như vậy nên bị phản đối: đã tớilúc phải đẩy ngược trở lại sự cân bằng này.

WHENParliament decided, in 1709, to cre-ate a law that would protect booksf-rom piracy, the London-based publishers and booksellers who had beenpushing for such protection were overjoyed. When Queen Anne gave herassent on April 10th the following year—300 years ago this week—to“An act for the encouragement of learning” they were lessenthused. Parliament had given them rights, but it had set a timelimit on them: 21 years for books already in print and 14 years fornew ones, with an additional 14 years if the author was still alivewhen the first term ran out. After that, the material would enter thepublic domain so that anyone could reproduce it. The lawmakersintended thus to balance the incentive to cre-ate with the interestthat society has in free access to knowledge and art. The Statute ofAnne thus helped nurture and channel the spate of inventiveness thatEnlightenment society and its successors have since enjoyed.

Overthe past 50 years, however, that balance has shifted. Largely thanksto the entertainment industry’s lawyers and lobbyists, copyright’sscope and duration have vastly increased. In America, copyrightholders get 95 years’ protection as a result of an extensiongranted in 1998, derided by critics as the “Mickey Mouse ProtectionAct”. They are now calling for even greater protection, and therehave been efforts to introduce similar terms in Europe. Suc-harguments should be resisted: it is time to tip the balance back.

Annie có đượcsúng của bạn

Sự bảo vệ dài lâu,điều gây tranh cãi, gia tăng sự khuyến khích sáng tạo.Công nghệ số dường như tăng cường thêm cho lý lẽnày: bằng việc tạo ra sự sao chép dễ dàng hơn, dườngnhư đòi hỏi sự bảo vệ lớn hơn để đổi lại. Ýtưởng về việc mở rộng bản quyền cũng có một lờithỉnh cầu về đạo đức. Sở hữu trí tuệ có thể xemnhư rất giống với sở hữu thực tế, đặc biệt khi làcủa bạn, và không phải của hãng nào đó không có mặt.Như một kết quả thì mọi người cảm thấy rằng mộtkhi họ sở hữu nó – đặc biệt nếu họ đã làm ra nó– thì họ nên tiếp tục sở hữu nó, nhiều như họ cóthể đối với một ngôi nhà mà họ có thể truyền chohậu duệ của họ. Theo cách này, sự bảo vệ nên làvĩnh viễn. Việc đưa vào sự hạn chế về thời giantrên một nền tảng thường xuyên trở thành một cáchhợp lý của việc tiếp cận cho tính vĩnh viễn đó.

Tuy vậy, sự lưu ýrằng việc kéo dài bản quyền làm gia tăng tính sáng tạolà đáng nghi ngờ. Các tác giả và nghệ sỹ thườngkhông tư vấn các đạo luật cho các cuốn sách trướckhi quyết định liệu có hay không có việc cầm lấy bútviết hoặc bút vẽ. Và các bản quyền quá dài thườnghạn chế, hơn là khuyến khích, sự phổ biến, tác độngvà gây ảnh hưởng của một tác phẩm. Nó có thể làkhó khăn để định vị những người giữ bản quyền đểcó được các quyền sử dụng lại các tư liệu cũng.Như một kết quả, nhiều nội dung kết thúc trong ngụctù pháp lý (và trong trường hợp của các phim ảnh vàghi âm, bị giảm đi giá trị – việc sao chép chúng đểlưu giữ chúng có thể là một hành động vi phạm). Nhữnghình phạt ngay cả đối với sự vi phạm không cố ý làquá nặng nề mà những người tạo ra thường phải tựgiám sát tác phẩm của họ. Bảo vệ bản quyền mộtphần là cần thiết để bù đắp các giá thành của việctạo ra và phân phối các tác phẩm ở dạng vật lý. Côngnghệ số làm giảm đi các giá thành như vậy, và vì thếlàm giảm đi lý lẽ cho sự bảo vệ.

Annie get your gun

Lengthyprotection, it is argued, increases the incentive to cre-ate. Digitaltechnology seems to strengthen the argument: by making copyingeasier, it seems to demand greater protection in return. The idea ofextending copyright also has a moral appeal. Intellectual propertycan seem very like real property, especially when it is yours, andnot some faceless corporation’s. As a result people feel that oncethey own it—especially if they have made it—they should go onowning it, much as they would a house that they could pass on totheir descendants. On this reading, protection should be perpetual.Ratcheting up the time limit on a regular basis becomes a reasonableway of approximating that perpetuity.

Thenotion that lengthening copyright increases creativity isquestionable, however. Authors and artists do not generally consultthe statute books before deciding whether or not to pick up pen orpaintbrush. And overlong copyrights often limit, rather thanencourage, a work’s dissemination, impact and influence. It can bedifficult to locate copyright holders to obtain the rights to reuseold material. As a result, much content ends up in legal limbo (andin the case of old movies and sound recordings, is left todeteriorate—copying them in order to preserve them may constitutean act of infringement). The penalties even for inadvertentinfringement are so punishing that creators routinely have toself-censor their work. Nor does the advent of digital technologystrengthen the case for extending the period of protection. Copyrightprotection is needed partly to cover the costs of creating anddistributing works in physical form. Digital technology slashes suchcosts, and thus reduces the argument for protection.

Trường hợp đạođức, dù dễ dàng để thông cảm, thì nó là một cáchđể cố gắng có được một cái bánh và ăn nó. Bảnquyền ban đầu từng là sự ban phát của một sự độcquyền được chính phủ ủng hộ một cách tạm thờitrong việc sao chép một tác phẩm, chứ không phải là mộtquyền sở hữu. Từ 1710 trở về trước, nó đã liênquan tới một vụ trong đó người sáng tạo hoặc ngườixuất bản bỏ đi bất kỳ sự khiếu nại tự nhiên vàvĩnh viễn nào để có được sự bảo vệ bởi luật chomột tác phẩm nghệ thuật và bị hạn chế. Nên nó vẫnduy trì thế.

Câu hỏi là làm thếnào một vụ như vậy có thể được làm một cách côngbằng không thiên vị. Lúc này, những điều khoản củathương mại có lợi cho các nhà xuất bản là quá nhiều.Một sự trả về bản quyền 28 năm của Luật của Annecó thể theo nhiều cách tùy ý, nhưng không phải là khônghợp lý. Nếu có một trường hợp cho những điều khoảnlâu hơn, thì chúng nên được ở trong một cơ sở làmmới lại, sao cho nội dung không bị khóa lại một cáchtự động. Giá trị mà xã hội đặt lên tính sáng tạocó nghĩa là sự sử dụng một cách công bằng những nhucầu sẽ được mở rộng và sự vi phạm không chủ ýnên bị phạt một cách tối thiểu. Không có gì trong điềunày phải có theo cách của sự tăng cường bản quyền,mà nó giữ lại một công cụ sống còn trong sự khuyếnkhích học tập. Nhưng những công cụ sẽ không tự nókết thúc được.

Themoral case, although easy to sympathise with, is a way of trying tohave one’s cake and eat it. Copyright was originally the grant of atemporary government-supported monopoly on copying a work, not aproperty right. F-rom 1710 onwards, it has involved a deal in whichthe creator or publisher gives up any natural and perpetual claim inorder to have the state protect an artificial and limited one. So itremains.

Thequestion is how such a deal can be made equitably. At the moment, theterms of trade favour publishers too much. A return to the 28-yearcopyrights of the Statute of Anne would be in many ways arbitrary,but not unreasonable. If there is a case for longer terms, theyshould be on a renewal basis, so that content is not locked upautomatically. The value society places on creativity means that fairuse needs to be expanded and inadvertent infringement should beminimally penalised. None of this should get in the way of theenforcement of copyright, which remains a vital tool in theencouragement of learning. But tools are not ends in themselves.

Dịch tài liệu: LêTrung Nghĩa

letrungnghia.foss@gmail.com